Page 8 - DIVYA BHASKAR 111320
P. 8
�િભ�ય��ત Friday, November 13, 2020 8
ત��ી લેખ ����કોણ આખરે શા મા�� ભારતીય ઉદારવાદી દિ�ણપ�થીની નવો િવચાર ઈ���યા ��કલના �રપો�� મુજબ આપણા દેશમા�
કોરોનાની રસી સરખામણીમા� વધુ િન��ળ સાિબત થઈ ર�ા છ�? ��યારે 47%થી પણ ઓછા છા� રોજગાર લાયક છ�
ે
રા�યોના �ા�મા � ભારતીય િલબરલના �ા�ોન રોજગારલાયક
સ��વી ખતરનાક �ભાવને ઘટાડતી ભૂલો બનાવવા ��રવત�ન જ�રી
ચેતન ભગત ક��ેસનુ� ને��વ બદલવા પર ઓછ�� બાયજુ રવી��ન અને િચ�ના મા�યમથી �ટોરીટ�િલ�ગ
�યાન : શાનદાર લેખ, વ�િચતો ��યે જેવી ટ��નીકના સાધનનો ઉપયોગ
��ેøના નવલકથાકાર સ�વેદના �ય�ત કરવી અને ભાજપ લિન�ગ એપ Byju’sના કરીને િવ�ાથી�ઓને ભણાવી શક� છ�.
chetan.bhagat@ સ��થાપક અને સીઈઓ
gmail.com િવરુ� બોલવુ�, આ બધુ� િનરથ�ક છ�, ý 2. િશ�કોની ઉભરતી ભૂિમકા :
િવચારધારા કોઈ રાજકીય િવજય મેળવતી િવ�ાથી�ઓને લિન�ગનો આધાર
લાગે છ� ક�, ભારતીય નથી. ભાજપ માટ� ક��ેસ જ વા�તિવક ભણાવવાની આપવાથી િશ�ક પણ છા�ોની
�
મને ઉદારવાદીઓનો �ભાવ દર િવપ� હતો, છ� અને રહ�શે. ક��ેસમા� બાળકોને રીત કદાચ લિન�ગની �િ�યામા સિ�ય રીતે
મિહને ઘટતો ýય છ�. અવાજ દબાઈ ર�ો મોટ�� ને��વ સ�કટ છ�. ઉદારવાદીઓની 100 વષ�મા� �થમ વખત બદલાઈ રહી છ�. સામેલ થાય છ�. સારા લિન�ગ
છ�. ડાબેરી, સમાવેશી અને �ગિતવાદી સ��યા પહ�લાથી જ ઓછી છ�, એટલે, તેમણે �માટ�ફોન અને �ડવાઈસ �ફિઝકલ �લાસની એનવાયન�મે�ટમા� િશ�કો છા� સાથે
હોવાનો દાવો કરનારાથી બનેલો ક��ેસના ને��વ મુ�ે �યાન આપવાની અ�થાયી ગેર-હાજરીમા� લિન�ગના �થિમક મળીને �ોજે��સ અને અ�ય ટા�ક પર
ભારતીય ઉદારવાદીઓનો સમૂહ છ��લા જ�ર છ�. આ મુ�ાને બાજુ પર મુકીને મોદી સાધન બ�યા છ�. આ �િ�યામા ýતે કામ કરે છ� તો તેને સારી રીતે ગાઈડ
�
એક દાયકામા� એક પછી એક જ�ગ હાય� િવરોધમા� વધુ એક લેખ લખવા ક� ભાજપ ભણવાનો ર�તો બનાવવા છા�ો નવી રીતો કરી શક� છ�. આ રીતે �લાસ�મ લિન�ગ
છ�. બે રા��ીય ચૂ�ટણી, અનેક રા�યોની શાિસત રા�યોની ખરાબ ��થિત પર વાત શોધી ર�ા છ�. હવે લિન�ગ છા�-ક����ત પણ વધુ ઈ�ટરે��ટવ થઈ શક� છ� અને
�
�
ચૂ�ટણી, મી�ડયામા� �ભાવ, સોિશયલ કરવાથી ક�ઈ મળવાનુ� નથી. થઈ ર�ુ� છ� અને બાળકો પોતે શીખવાની િવ�ાથી� �યા પણ શીખવામા સિ�યતા
મી�ડયામા� પહ�ચ, યુવાનો ક� નીિત પર મોદી-શાહની ધૂન : ઉદારવાદીઓને �િ�યા શ� કરી ર�ા છ�. ધ હાવ�ડ� �ક�લ સાથે ભાગ લઈ શક� છ�. સમયની સાથે
ે
અસર, ઉદારવાદી કોઈ બાબત દિ�ણ લાગે છ� ક�, આ બે �ય��ત ભારતીય ઓફ �ે�યુએટ એ�યુ.ની �રસચ� જણાવે છ� િશ�કની ભૂિમકા મા� લે�ચર અને
�
��ીય આરો�ય મ��ીલય રા�ય સરકારોને પ�થીઓને øતી શ�યા નથી. એ સાચ છ� ક�, સમાજમા દરેક બાબત માટ� જવાબદાર છ�. ક�, છા�-ક����ત લિન�ગ એવા લન�ર બનાવે માક� આપવાને બદલે િવ�ાથી�ઓને
ુ�
ે
ક� કોરોનાની રસી આપવાનુ� નેટવક�, માનવ ભારતમા� ‘સ�ા જ સવ��વ છ�’વાળો સમાજ ભાજપની �થમ øત માટ� પ�રવત�નની છ� જે øવનભર શીખ છ�. છા�ોનુ� �યારે માગ�દશ�ન અને �ો�સાહનમા બદલાઈ
ે
�
સ�સાધન અને તાલીમની �યવ�થા કરવા છ� અને તેનો મોટો ફ�નબેઝ હોઈ શક� છ�. ઈ�છા ક� મોદીના �ય��ત�વનુ� આકષ�ણ લિન�ગ પર વધુ િનય��ણ હોય છ� �યારે જશે. તેનાથી વક�ફોસ� પર સકારા�મક
�
ક�ુ� છ�. કાય��મના અમલ, ઉ�પાદન-�ડિલવરી માટ� ýક�, તેનાથી ભારત જેવા િવિવધ દેશોમા� હોઈ શક� છ�. ýક�, બીý િવજય આપણને તેઓ શીખવામા વધુ રસ લે છ� અને �ાનની અસર પડશે.
રા�યોના ભરોસે રહ�વુ� ક���ની મજબૂરી પણ છ�. ઉદારવાદીઓની ઘટતી લોકિ�યતા �પ�ટ જણાવે છ� ક�, ભારતીય સમાજ મોદી-શાહ તરસ ýળવી રાખવા નવા ર�તા શોધે છ�. 3. લિન�ગનો છા� આધા�રત માગ�
�
ýક�, રા�ય સરકારોમા� રહ�લી ઉદાિસનતા, થતી નથી. ઉદારવાદી આટલી ખરાબ રીતે જેવુ� �ય��ત�વ ઈ�છ� છ�. તેઓ નહીં તો દુિનયામા સૌથી મોટી 10+12 િશ�ણ બનાવવો : �ડિજટલ મા�યમના મોટા
ે
��ટાચાર, ભાઈ-ભ�ીýવાદને કારણે ક���ના િન�ફળ ક�મ જઈ ર�ા છ�? કારણ એવુ� છ� ક�, આવતીકાલે બીજુ� કોઈ હશ. એટલે, તેમના �યવ�થા ભારતમા� છ�, એટલે ભારતીય ફાયદામા�થી એક છ� પસ�નલાઈઝેશન.
�
મોટાભાગના ક�યાણકારી કાય��મ આખરે મરણ સારો ઈરાદો હોવા છતા પણ ઉદારવાદીઓ પર હ�મલો કરવા અ�યારે િનરથ�ક છ�. યુવાનોને રોજગાર માટ� તૈયાર કરવા એક એટલે ક�, જ��રયાત મુજબ પ�રવત�ન
પામે છ�. મનરેગા ��ટાચારની ભેટ ચ��લી છ� અને અનેક ભૂલ કરી ર�ા છ�. ભારતને એક ઉદારવાદીઓએ ભારતીયોના� મૂ�યો અને દેશ તરીક� આપ�ં મુ�ય કામ હોવુ� ýઈએ. કરીને કોઈ વ�તુ તૈયાર કરવી.
પાક વીમા યોજના �િતમ �ાસ લઈ રહી છ�. ઉિચત િવરોધ પ�ની જ�ર છ�, જેથી તેની માનિસકતાઓ પર કામ કરવાની જ�ર છ�. આગામી દાયકામા� આપણે પોતાના પસ�નલાઈઝેશનથી િવ�ાથી� પોતાની
કોરોનાની રસી 8 મિહના પછી એક વા�તિવકતા ડ�મો�સી કામ કરી શક�. જેમા� ઉદારવાદી તેમણે ભારતીયોને જણાવવુ� પડશે ક�, દેશ િશ�ણ ત��ને ક�વો આકાર આપીએ છીએ શીખવાની યા�ામા વધુ સામેલ થાય
�
બનશે. ઓ�સફોડ� એ��ાજેનેકા રસી તેમા� સૌથી અવાજ અને િવચારધારા પણ સામેલ છ�, માટ� તેમના િવચારો �ે�� શા માટ� છ�. એમ અને યુવાનોને સશ�ત બનાવીએ છીએ છ�, ક�મ ક� તેમને પોતાની શૈલી મુજબ
િવ�સનીય અને �ાયોિગક તબ�ામા સૌથી આગળ જેની અગાઉ ઘણી પહ�ચ હતી. આ રહી કહ�વાથી વાત નહીં બને ક�, આપણે બધાને તે ýવાનુ� રહ�શે. તેનાથી દેશની આિથ�ક શીખવાની તક મળ� છ�. આ રીતે
�
ુ�
છ�. પૂણેની સ�મ રસી િનમા�તા ક�પની સાથે તેમનો એ ભૂલો જેનાથી ઉદારવાદી પોતાની �ગિત ‘અ�છ� લોગ’ બનાવવા ýઈએ, ક�મ ક�, સ�િ� સુિનિ�ત થઈ શકશે. તાજેતરમા� ટ��નોલોø દરેક છા�ન �યાન ખ�ચી
કરાર પણ થયેલો છ�. આથી, ભારત રસી મેળવવાની અવરોધી ર�ા છ�. ‘અમ કરવુ� સારુ� છ�’. જ આવેલા ઈ��ડયા ��કલ �રપોટ� મુજબ શક� છ�. ઓનલાઈન લિન�ગની સાથે
�પધા�મા� અ�ય દેશોની સરખામણીએ આગળ રહ�શે. પોતાને એ રીતે �ય�ત કરવામા� ભારતમા� ઉદારવાદી ઝડપથી ગાયબ દેશમા અ�યારે 47%થી પણ ઓછા છા� દરેક છા� પાસે આગળની સીટ પર
�
દરેક �ય��ત તેને પહ�લા લેવા માગશે. હવે સવાલ એ િન�ફળ, જેમા� ભારતીય સમø શક� : થઈ ર�ા છ�. જેનુ� મોટ�� કારણ ભારતીય રોજગાર લાયક છ�. જેનુ� મુ�ય કારણ બેસનારો છા� બનવાની તક હોય
છ� ક�, ત�� આજે પણ સામ�તી અવશેષથી �ભાિવત સમ�યા ��ેøની નથી. મુ�ો એ છ� સમાજમા પ�રવત�ન છ�. ક�ટલોક દોષ આપણો અ�યાસ�મ પરી�ાના ���ટકોણ છ�. વત�માન �ક�લ િશ�ણ ત��મા �
�
છ�, �ાથિમકતાનો �મ કોઈ પણ હોય, શ��તશાળી ક�, ઉદારવાદી ભારતમા� અમે�રકન ઉદારવાદીઓનો પણ છ�. તેમણે ભારતીયો સાથે તૈયાર કરાયેલા છ�. છા�ોને સવાલોના પસ�નલાઈઝેશનના લાભાથી બનવાની
�
આ øવનર�ક પર કબý મેળવવા માગશે. ýક�, ઉદારવાદના મોડલની નકલ કરે છ�. જે સુધી પહ�ચવા, તેમને મનાવવા માટ� જવાબ આપવાની તાલીમ અપાય છ�. ઘણી સ�ભાવના છ�. લિન�ગને હવે ‘એક
ક���એ �ાથિમકતા ન�ી કરેલી છ�. સૌથી પહ�લા કામ કરતુ� નથી. USમા� ýિત આધા�રત જ�રી બુિ�મ�ાપૂણ� �યાસ કય� નથી. તે બાળકો �યારે માક� મેળવવાના ઉ�ે�ય સાથે જ રીત દરેક માટ�’વાળી �ણાલીમા�થી
આરો�ય કમ�ચારી અને અ�ય કોરોના યો�ા, બીમાર, અનામત નથી. �યા આટલી ધાિમ�ક અને સુખી, ક�ટલીક હદ સુધી બુિ�મ�ાના �તરે પરી�ામા� બેસે છ� તો તેઓ ગોખવા મજબૂર બહાર આવવુ� પડશે, ક�મ ક� તેનાથી
�
��ો વગેરે, પરંતુ શુ� રા�યનો સ�ાધારી વગ�, ભાષાકીય િવિવધતા પણ નથી. જે ખુદને અહ�કારી અને ખુદને �ે�� બતાવનારા ર�ા બને છ� અને પોતાનુ� લિન�ગ ભૂલી ýય છ�. એક જ લિન�ગના અલગ-અલગ
અિધકારીઓ અને સ�પ�ન લોકો ખુદને યો�ા અને બુિ�øવી હોવાનો દાવો કરે છ�, તેમને છ�. તેમણે ક��ેસના ને��વના મુ�ે િબલક�લ બાળકોને લિન�ગ સાથે �ેમ થાય, તેના માટ� પ�રણામ િનકળી શક� છ�.
પ�રવારને બીમાર ýહ�ર નહીં કરે? પછી જે ��ટ ત�� ભારતીય વા�તિવકતાની સમજ નથી. �યાન આ�યુ� નથી અને મોદી નામની પીપૂડી એડટ�ક ઈ�ડ��ી થોડ�� કામ કરી શક� છ�. હવે છા�ોના �દશ�નનુ� સમ� મૂ�યા�કન
મનરેગામા� 10 વષ� પહ�લા મરી ગયેલા લોકોને બીý પર છવાઈ જવુ�, ખુદને �ે�� વગાડી છ�. આ િવઝનનો અભાવ છ� ક�, 1. આøવન શીખતા રહ�વાની ઈ�છા પણ વધુ ઝીણવટભરી રીતે કરાય છ�.
�
ે
øવતા બતાવીને પૈસા ખાઈ ર�ુ� છ�, તે નકલી બતાવવા : ઉદારવાદી સમાનતામા તેમની િવચારધારા અનુસાર એવુ� ભારત જગાડવી : િવ�ાથી� �યારે ýતે શીખ છા�ની તાકાત અને નબળાઈ પર નજર
બીમાર, �� બતાવીને રસીનુ� કાળાબýર નહીં શ� િવ�ાસ ધરાવે છ� અને ýિતભેદ, રંગભેદ, ક�વી રીતે બનશે, જે લોકો આ�મ-િહતમા � છ� તો તેઓ ક�સે��સને સમજવા માટ� રાખી શકાય છ�. તેનાથી છા�ોના સતત
�
કરે? �ીજુ�, રસીને ખરાબ થતી બચાવવા કો�ડ ચેઈન ýિતવાદ વગેરે ��યે સ�વેદનશીલ છ�. ýક�, પણ હોય. ý ઉદારવાદી અને ડાબેરી વધુ ઉ�સુક રહ� છ�. ઓનલાઈન લિન�ગ િવકાસમા મદદ મળ� છ�. તેમના �દર ઓછા
ુ�
�યા�થી લાવીશ? પીએમના ક�ા મુજબ દેશ (32.80 ભારતના અનેક ઉદારવાદીઓને બાકીના લોકો પોતાનો આધાર મજબૂર કરવા માગે �લેટફોમ� તેના માટ� એવી ઈકોિસ�ટમ માક�ના ભયના �થાને શીખવાની ઈ�છા
�
લાખ ચો. �કમી. �ે�ફળ)મા� ક�લ 28,000 ક��� છ�. દેશનો આવો બનાવવામા કોઈ રસ નથી. છ� તો તેમણે આ�મિવ�ેષણ કરવાની બનાવી રહી છ�, �યા� બાળકોને વધે છ�. �રસચ� જણાવે છ� ક�, લિન�ગના�
ુ�
ે
�પ�ટ છ�, જેમા� 80% શહ�રો હશ. અનેક પછાત તેઓ મા� એવુ� બતાવવા માગે છ� ક�, તેઓ જ�ર છ�. ભારતની �ગિત માટ� મજબૂત શીખવાન ગમતુ� હોય. તેની મુ�ય પ�રણામ માપવા માટ� સતત મૂ�યા�કન,
�
િજ�લામા એક ક��� પાસે 100 �કમી લા�બો અને બીýથી �ે�� છ�. પોતાનુ� લ�ય પોતાને દિ�ણ અને ડાબેરીની જ�ર છ�. દિ�ણપ�થી રીત છ� રોચક ક�ટ��ટ બનાવવી, જે સમયા�તરે થતી પરી�ા સારી રીત છ�. ક�મ
ુ�
આટલો જ પહોળો િવ�તાર હશ. શુ� તાપમાન બીýથી વધુ ઉદારવાદી બતાવવાન નહીં, સારી રીતે કામ કરી ર�ા છ�. હવે સમય છ� િવ�ાથી�ઓને લિન�ગ ��યે આકિષ�ત ક�, પરી�ાઓમા� તમામ િવ�ાથી�ઓ માટ�
ે
સુિનિ�ત થઈ શકશે? ý ના, તો રસી લગા�યા પછી ભારતીયોને ઉદારવાદી બનાવી રાખવાનુ� ક� ડાબેરીઓ પણ પોતાની સમ�યાઓ પર કરે છ�. િશ�ક પણ એનીમેશન, સવાલ સમાન હોય છ�, પછી ભલે તેમની
પણ �ય��ત ગેરસમજમા� કોરોના બો�બ બનશે. છ�. કામ કરે. ગેમીફાઈડ એિલમે��સ અને વી�ડયો શીખવાની �મતા અલગ-અલગ હોય.
ભગવાન િવ�ાસને પાળી બતાવે છ� દા�પ�યøવનને સુખી ક�વી રીતે બનાવશો?
કોઈની મદદ ક�ટલી હદ સુધી કરી શકાય છ�, તુલસીદાસøએ લ�યુ� છ�, ‘આવત દેિખ સ��ત અિત ‘ચાલે છ� મારુ�, પરંતુ તેમનુ� ધાયુ� જ થાય આચારસ�િહતા છ�. કોઈ પણ ઘર-પ�રવારમા� જે ફરક
આ તેની દરેકની પોત-પોતાની મયા�દા હશ. ઈ�ર ઘોરા. �નતારિત ભ�જન પન મોરા’. એ ભયાનક શ��તને આ છ�’. આ વાત એક મુસાફરી દરિમયાન એક આદેશ અને િનદ�શ (સુચન)નો હશ, તે પિત-પ�નીના
ે
ે
ે
�ારા આપવામા� આવેલી મદદને એક નામ આવતી ýઈને રામøએ િવભીષણના સ�કટને પોતાના પર બહ�નøએ પિત-પ�નીના સ�બ�ધ પરની િનણ�યોનો હસ. પિતનો સ�બ�ધ આદેશ સાથે છ�, ક�મ ક�
અપાયુ� છ�, શરણાગિત. આ નામ ભગવાને પોતે આ�યુ� છ� લઈ લીધુ�. �ીરામનુ� શુ� થયુ� એ વાત આગળ ચચી� શકાય ચચા�મા� મને કહી હતી. એક ગળચ�ી ફ�રયાદમા� તેમણે તેમા� તેનો એક અિધકાર હોય ચે અને તે અિધકાર
અને તેઓ કહ� છ� ક�, મારી શરણમા� જે આવી ýય છ� તેની છ�. અ�યારે એ સમý ક� ý ભગવાન પર પૂરો િવ�ાસ ક�ુ� ક�, ‘અમારા ઘરમા� મારુ� જ ચાલ છ�, હ�� જે કહ�� છ�� તે આદેશ �યારે બને છ�, �યારે આ�ામા� દબાણ આવે
ે
હ�� અમયા�િદત મદદ કરુ� છ��. �ીરામ-રાવણ યુ�મા� રાવણની રાખીએ તો એ તેને િનભાવે બધા જ માને છ�, પરંતુ છ�. પિત �યારે કોઈ આદેશ આપે છ� તો તેમા�
પ�તરાબાø ýવા જેવી હતી. તેણે અનેક શ�� રામø પર છ�. ભગવાનને સાચા સામા�ય રીતે તેઓ જે દુિનયાદારીની ઝલક ýવા મળ� છ�. પ�ની પાસે
ુ�
ચલા�યા હતા. �યારે લા�ય ક�, સફળ નથી થઈ ર�ો તો િદલથી પૂજતા ભ�તો øવન-��� ઈ�છતા હોય તેવુ� જ થતુ� િનદ�શની સ�ભાવના રહ� છ�, ક�મ ક� તેમા� ચચા�નો, કોઈ
તેની નજર િવભીષણ પર પડી અને તેના પર જ �ચ�ડ �યારેય િનરાશ થતા� નથી. ɉ. °¦ §ɉ¡ ªɂ¯ હોય છ�. હ�� આજ સુધી વાતને સારી રીતે સમýવવાનો ભાવ હોય છ�. એટલે
�
શ��ત છોડી દીધી. એ ન�ી હતુ� ક� એ શ��ત ý દુિનયાદારીમા� તો અનેક સમø શકી નથી ક� આવુ� ��ીઓની વાણી અને તેમના િનદ�શમા એક પરંપરા
િવભીષણને વાગતી તો તે મરી જતો. રામે �યારે આ ��ય વખત િવ�ાસ તૂટી શક� છ�, ક�મ થાય છ�.’ એ બહ�નની દેખાતી હોય છ�, જે પ�રવાર અને સમાજની હોય છ�.
ુ�
ýયુ� તો તરત જ િવભીષણને પાછળ ખસે�ા અને રાવણ પરંતુ દુિનયા બનાવનારો પોતાની શરણમા� આવેલી વાત સા�ભળીને મને સારુ� પણ લા�ય અને દા�પ�ય øવન દા�પ�ય øવનમા� આ વાત સમø લેવાય તો ઘરમા�
ે
�ારા છોડ�લી એ શ��તને પોતાના પર લઈ લીધી. �ય��તનો િવ�ાસ �યારેય તોડતો નથી. િવશ પણ અનુભવ થયો. આ સ�વાદ પોતે જ એક સુખ-શા�િત આવે છ�.