Page 18 - DIVYA BHAKSKAR 081321

Friday, August 13, 2021 | 13

�
ે
ે
ે
આપણ ભારતીય સિવધાનની કલમો ýણતા નથી. અિધકારો િવશે ત�ન બખબર છીએ. દશનો લગભગ દરક
ે
�
�
�
ે
ે
સામા�ય નાગ�રક પોલીસ �ટશન ક કોટ જવાથી ડર છ. મોટાભાગના લોકોન લાગે છ ક � એ ��રયાદ કરવા
�
�
�
ે
જશ તો ઊલટાનો એના જ ગળામા� ગાિળયો આવી પડશે
અિધકાર ýણો
અન માગતા શીખો
ે

ૂ
�
�
�
ુ
ે
ે
ે
ે
�
ભા રત અન પા�ક�તાન વ� દર વષ એવા લોકોનો િવિનમય સાચા અન પી�ડત માણસની ફ�રયાદ ન લવાય, ý ઉપરથી દબાણ ‘હ તો ભખથી રીબાત
ુ
�
�
ે
ે
ે
ે
�
થાય છ જ ખોટી રીતે ફસાયલા માછીમારો ક ઘટા-બકરા�
�
કરાવીને ફ�રયાદ લખાવ તો પણ એની તપાસમા ઢીલ કરાય અન એ
�
ે
ૂ
ે
ે
�
ચારનારા લોકો છ, જમણે ભલમા બોડ�ર �ોસ કરી નાખી બધા પછી પણ ý ભણલો ક હોિશયાર માણસ ઉપરી અિધકારી પાસે માર વ�લભપુરા
�
�
�
ે
ે
�
ૂ
ુ
હોય અન પકડાઈ ગયા પછી એમને ýસસ ક આઈકાડ વગરના ýય તો પરાવાનો નાશ કરી દવાય, ખોટા �રપોટ� બનાવવામા આવે
�
�
ે
આત�કવાદી માનીને પરી દવામા� આ�યા હોય! આવા અનક �ક�સા અન પો�ટમોટ�મ ક બળા�કારના �રપોટ�મા પણ ચડા કરીન ફ�રયાદ
�
ે
ે
ે
ૂ
�
ે
�
�
�
અખબારોમા અન મી�ડયામા� �કાિશત થતા રહ છ. યશ ચોપરાની રફદફ� કરી નાખવાની ��િ� કટલાક દબગ રા�યોમા� ýવા મળ છ. ગામ’ : રાવø
�
�
�
ે
�
�
�
�ફ�મ ‘વીર ઝારા’ પણ આવા જ એક �ક�સા પર આધા�રત હતી. આપણે ભારતીય સિવધાનની કલમો ýણતા નથી. આપણા
�
ુ
વષ� સધી ભારતની ક પા�ક�તાનની જલોમા� સડતા અિધકારો િવશ ત�ન બખબર છીએ. દશનો લગભગ દરેક
ે
ે
ે
ે
�
ે
ે
�
�
�
રહલા આવા લોકો �યાર પોતાના પ�રવાર પાસે પાછા સામા�ય નાગ�રક પોલીસ �ટશન ક કોટ� જવાથી ડરે છ. લ�નના ગીતના ઢાળમા� રાવøએ છ�લ લખલ � ુ
�
ે
�
ફર છ �યાર એમને ક�પના પણ નથી હોતી ક એમની મોટાભાગના લોકોને લાગ છ ક ý એ ફ�રયાદ કરવા
�
ે
ે
�
ે
�
�
�
�
�
ુ
ુ
ે
�
ુ
ુ
�
ે
�
�
ે
ુ
�
ે
ં
�
ગરહાજરીમા અહી શ અન કટલ બદલાઈ ગય છ. એકબીýન ે જશ તો ઊલટાનો એના જ ગળામા� ગાિળયો આવી ��યન ગીત- ‘મારી �ખ કકના સૂરજ આથ�યા’-
ે
�
�યારક પ�નીએ બીý લ�ન કરી લીધા� હોય, પડશ. આપણી ગીત-કિવતાન મ�ઘ ઘર� છ �
ે
ુ
�
ુ
ં
�
ે
�
માતા િપતાનુ ��યુ થઈ ગય હોય, ધાવ� સતાન ગમતા રહીએ આજથી થોડા સમય પહલા ર�તા પર થતા
�
ુ
�
ં
�
�
�
�
�
ુ
�
ે
�
�
ે
ુ
ુ
�
�
�
ુ
�
યવાન થઈ ગય હોય ક પછી પ�રવારે એ મકાન અન ે એ��સડ��ટ વખત લોકો ઊભા રહતા નહીં ચ કહવાય છ ક ‘કાળ સૌથી મોટો િવવચક છ.’ સમયની
ે
ુ
ુ
ે
ે
�
ે
ૈ
ે
ે
�
�
ગામ જ છોડી દીધુ હોય, �યાર પ�રવારન શોધવો એ કાજલ ઓઝા વ� કારણ ક ý ઘવાયલા મસાફરન મદદ કરવા સા કસોટીમા�થી પાર ઊતર અન પોતાની ��તતતા અકબધ રાખ એ
ે
ે
�
પણ એક મોટો ટા�ક થઈ ýય છ. માટ� ભલમનસાઈ દખાડવા ýય તો પોલીસ સાિહ�ય કિતન આપણે ‘કાળજયી’ કહી શકીએ. એ માટ તો
ે
�
�
�
ે
આપણે બધા� આઝાદી પછી જ�મેલા લોકો છીએ. એક ફ�રયાદ લખાવવાથી શ�આત કરીન એમને બસો-ચારસો વષ રાહ ýવી પડ�. બાકી ઉ�મ કતા-કિતઓ ‘િચરøવી’ હોઈ
ં
�
�
�
�
ે
ુ
ુ
�
�
સરિ�ત વાતાવરણમા� ઊછયા, સાર િશ�ણ પા�યા અન એક એટલા બધા સવાલોના જવાબ આપવા પડ�, એટલો શક- સો-બસો વષ! બસ! આપણા સમયમા તો દસ-વીસ વષ કિત વચાતી-
�
�
�
�
�
ે
�
ે
ે
�
સલામત િજદગી øવી ર�ા છીએ �યાર આવા લોકો િવશ ક�પના સમય આપવો પડ� ક �ત પોતે દાખવલી ભલમનસાઈનો વખણાતી રહ તોય ભયો ભયો! �યાર થાય છ ક એમને આપણા કિવ રાવø
ે
�
ે
�
�
�
કરીએ તો સમýય ક કોઈ ગના વગર િજદગીના� આઠ-દસ ક �યારક અફસોસ થાય! પટ�લની કિવતા-કથા-વાતાની વાત કરીએ. આજે (10-8-2021) રાવøના
ુ
�
�
ે
�
પદર-વીસ વષ પારકા દશની જલમા િવતાવવા પડ� �યાર માણસ અન ે ભારતીય નાગ�રક તરીક આપણે બધાએ ýણવ ýઈએ ક આપણને અવસાનન �પન વષ વી�યા છ ન રાવø હøય વાચકો-ભાવકો-િવ�ાનોમા �
�
ે
�
�
ે
ે
�
�
�
�
ે
ે
ે
ુ
�
ે
�
�
�
�
ે
ુ
એના પ�રવાર પર શ વીતત હશ! શ અિધકારો મળલા છ! પોલીસ ફ�રયાદ ન લખ ક આપણી સાથ ે વચાતો-�માણીન-પરખીને વખણાતો કિવ-નવલકથાકાર ર�ો છ- એનો
ે
ુ
�
�
ુ
�
�
�
ુ
�
�
�
�
ુ
�
�
�
ુ
કટલીકવાર ગનો સો�વ કરી નાખવા માટ� સાવ િનદ�ષ માણસન ે પોલીસ અિધકારી સારુ વતન ન કરે તો એ માટ� �યા ફ�રયાદ કરી �ભાવ હø વતાય છ. સજક રાવøમા એવ શ છ? એની કિતઓને કાન
�
�
�
�
�
ે
�
ે
ુ
પકડીને જલમા ખોસી દવામા� આવે છ...એના ઉપર ગનો સાિબત શકાય! માડીન સાભળીએ: એક બપોરે
ે
�
�
ે
�
ે
ુ
�
ુ
કરવા માટ� ýતભાતની રીતો અપનાવવામા� આવે છ. ઘરમા� એકલી મિહલા હોય તો એ પરષ પોલીસ અિધકારીન ે ‘મારા ખતરન શઢથી/‘�યા’ ઊડી ગઈ સારસી/મા,/ઢોચકીમા� છાસ પાછી
ે
ે
�
ે
�
ે
�
એના� �વજન ક પ�રવારજનન પકડી લવામા� આવે, દાખલ થવાની ના પાડી શક છ, સાથ મિહલા પોલીસ વગર રડી દ./રોટલાને બાધી દ./આ ચલમની તમાકમા કસ નથી,/ઠારી દ આ
ે
ે
�
ે
�
�
ે
�
�
ે
ે
�
�
�
ટોચ�ર કરવામા આવે, �યારક િબનજ�રી ટોચ�ર ��ીની ઊલટ તપાસ ક ઝડતી થઈ શક નહીં. તાપણીમા/ભારવલો અગની,/મને મહડીની છાય તળ/પડી રહવા દ./ભલ ે
�
�
�
ે
�
ે
ે
ુ
ે
કરીન એની પાસે એકરારનામુ સહી કરાવી દરેક સ�પ�ટને એવો અિધકાર છ ક એ પોતાના વકીલની આખ આભ રલી ýય,/ગળાસમ ઘાસ ઊગી ýય,/ અલ એઈ/બળદન હળ�
�
ે
�
�
ુ
�
ે
લવામા� આવે. ગરીબ અન ત�ન િનઃસહાય હાજરી િસવાય કોઈ �ટટમે�ટ ન આપે. આ િસવાય પણ હવ ýતરીશ ન�.../મારા ખતરને શઢથી-!’ એક ખડતપ� યવા કિવની આ
ે
ે
�
ે
�
�
ે
ુ
ે
ે
ુ
�
�
�
�
�
માણસ પાસે �યારક વકીલ કરવાના પણ પસા બળા�કારની ફ�રયાદ, ડોમે��ટક વાયોલે�સ ક છડતીની સહજ કિવતા કિષકારના øવનને ગામઠી પ�રવેશમા ન તળના શ�દોમા ઝીલ ે
ે
ૈ
ે
�
ન હોય, સરકારી વકીલ એને બચાવવાનો ફ�રયાદ માટ� તા�કાિલક પોલીસની મદદ મળવી શકાય છ. સીમ-ખતર અચાનક સના પડી ગયા છ. ઉછળતી ચતના ન ગાતો ઉ�લાસ
ે
�
ે
ે
�
�
ે
ૂ
�
પરો �યાસ પણ ન કરે અન...િનદ�ષ માણસ છ. ચોરી ક ખનના �સગ �ાઈમ સીનન �પશ� કયા� વગર ઊડી ગયા છ ન ઓટ ફરી વળી છ. કિવ રાગ િવનાની આગને ઠારી દવાન કહ �
ે
�
ે
ે
ુ
�
�
�
�
�
ે
ૂ
ે
ૂ
�
�
ુ
ુ
�
ુ
�
ે
�
�
ે
ે
પોતાની ઉ�મ િજદગીના� વષ� જલમા િવતાવી પોલીસને બોલાવવી િહતાવહ છ, એ જ વખત ફોટા છ! રાવøન �હાલ ગામ વ�લભપરા, �હાલ ગામન � ુ
�
ે
ે
�
ે
�
ે
�
ે
નાખે પછી �યારક કોઈન ખબર પડ� ક એણે પાડી લવા જ�રી છ કારણ ક પોલીસ અિધકારી આવીન ે પાદર, પાદરનુ તળાવ ન પોતાનુ ખોિળયા જવ � ુ
�
િનદ�ષ હોવા છતા સý ભોગવી છ �યાર ે ý �ાઈમ સીન સાથ છડછાડ કરે તો ફ�રયાદી પાસે ખતર �હાલ ન સીમ તો છટતી જ નથી!
ે
�
�
ે
ુ
�
�
ે
�
�
ૂ
�
�
�
કોઈ એનøઓ, કોઈ સાચો વકીલ એનો કસ મળ ��થિતના ફોટા મળી શક છ. શ�દના આ કિષøવનનો અસબાબ રાવøની
�
ુ
ે
ે
�
ે
�
�
લડ અન એને મ�ત કરી દવામા� આવે �યાર ે �ફ�મો અન ટિલિવઝન િસ�રયલ, ઓટીટીમા� કિવતામા, આવી માિમક અિભ�ય��ત
�
ે
ે
�
ુ
�
એના વીતેલા વષ�નો િહસાબ એણે કોની પાસે જ બતાવવામા આવે છ એવ દરેક જ�યાએ મલકમા � સાથ �થમવાર �ગટ� છ. �
�
�
માગવાનો? હોતુ નથી. દરેક પોલીસ અિધકારી એટલા ખોબા જવડ ગરીબડ� ગામ
�
ે
�
�
ે
�
ે
�
ુ
�
િજદગીમા� ખોઈ નાખેલો સમય �ામાિણક ક હોિશયાર પણ હોતા નથી. મિણલાલ હ. પટ�લ વ�લભપરા- ડાકોર પાસ. �યા નવ�બર
�
ુ
�
�યારય પાછો આવતો નથી. કટલીક વખત એવ પણ બન છ � 1939મા રાવøનો જ�મ. િપતા
�
ે
ે
�
�
સરકાર માફ કરે ક કદાચ એને ક પોલીસ અિધકારી પોતાની �ટી છોટાલાલ, બા ચચળબા, ચાર ભાઈ ન બ ે
�
ે
ૂ
�
એના� બગડ�લા વષ�ના બદલામા � િનભાવવા માગતા હોય, પણ બહનો! ઓછી જમીન અન અભાવોનો કાયમી
�
ે
�
થોડા �િપયા મળ તો પણ જ વષ� ઉપરી અિધકારી ક િમિન�ટર, પડાવ. નવ-દસ ચોપડી સઈ ગામ અન ડાકોરની
ે
ૂ
ે
�
ે
�
એ પોતાના� ઉ�જવળ ભિવ�ય ઈ�ડ���યિલ�ટના� દબાણમા � સ�થાન હાઈ�કલમા ભ�યો ન કાકા સાથ અમદાવાદ જતો ર�ો. �યા નોકરી
ે
�
�
�
ે
�
ે
�
ુ
�
માટ�, પ�રવારની ખશહાલી માટ� ક � આવીન એમણે કટલાક અન ભણવાન બન સાથ કરતો. કિવતા તો નવમા ધોરણથી કરતો. મિ�ક
ુ
ે
ે
ે
ે
�
�
ુ
�
પોતાની િજદગીન બહતર બનાવવા અણગમતા કામ કરવા પડ� થયો. સીટી કોલેજ અન એચ.ક. આ�સમા એક-બ વષ કરીને ભણવ નવ ે
�
ે
�
�
ે
ે
�
�
�
�
ુ
�
ુ
ુ
�
ુ
�
ૂ
ે
માટ� વાપરી શ�યા હોત એ વષ� છ. મકીને øવવા સાર કમાવવ શ� કરેલ. ટીબીન દદ� વળગલ. નોકરીઓ
ુ
ે
�
ં
�
�
�
�
ુ
વડફાયાનો અફસોસ કવી રીતે ઘટાડી આપણે ý બગનાહ ‘કમાર’ તમજ બીý છાપામા. કાયમી કશ નહી. પર�યો. પ�ની લ�મી. દવા
ે
ે
ુ
�
ુ
શકાય? હોઈએ તો કોઈનાથી અન ઘરનો ખચ! આણ�દ સનટો�રયમમા� હતો �યાર ‘અ�ઘર’ નવલકથા
ે
�
ે
ે
ે
�
છ�લા થોડા સમયથી �યાયત� ડયા� વગર પ�ર��થિત લખી. એ પછી ‘ઝઝા’ લખી. �ગટ થઈ. વખણાઈ. કિવતા વધ �યાન ખચતી
�
ુ
�
�
ે
અન પોલીસ સામ ýતýતની સામ લડવ એ નાગ�રક રહલી-ઝીથરી-અમરગઢ દવાખાન રહલો. અમદાવાદના કિવિમ�ો મદદ
�
�
�
ે
ં
ુ
ે
ે
�
�
ે
�
ે
�
�
ે
�
ે
ફ�રયાદો ઊઠી રહી છ. ખાસ કરીન, તરીક, �ય��ત તરીક � કરતા. રાવø લાગણીભયા પ�ો અન સવદના-વદનાની, �મ-હફ ચાહતના
ે
�
ુ
ે
ે
કસ �લોઝ કરવા માટ� જ ખોટા ર�તા અન માણસ તરીક � અભાવની, રિતઝ�ખાની અન પાસ ન પાસ આવતા ��યની કિવતા લખીન ે
ે
ે
ે
ે
ે
�
ુ
ે
ે
અખ�યાર કરવામા આવે છ એ િવશ માનવ આપણો અિધકાર જ રાવø સૌની �ખો ભીની કરતો રહતો. ટીબી અન ��યના અનભવ એના
ુ
�
�
ે
ે
�
�
ુ
ે
ૂ
�
અિધકાર માટ� લડી રહલા અનક લોકોએ નહીં, આપણી ફરજ છ. લખનન વધ અથપણ બના�યુ છ. �
�
�
અવાજ ઉઠા�યો છ. કોઈ પણ એક માણસન ે જ �ય��ત લ�ા પહલા જ હાર રાવøનો શ�દ ‘નવરાિ�નો ગરબો ýણ!’ ભીતરથી �કાિશત!
�
ે
ે
�
�
�
ે
�
ુ
ે
ુ
ે
�
�
ે
ે
પકડીને એને ગનગાર તરીક રજૂ કરી દવાની �વીકારી લ છ એને િન�ફળ કહવાય ‘અ�ઘર’નો નાયક સ�ય, ýણ રાવø પોતે જ છ. એય અભાવો અન �ય
ુ
ૂ
�
�થા ગજરાતમા હø કદાચ ઓછી હશ, છ �યાર પોતાનાથી બની શક �યા � સામ લડતો અન લિલતાન પોતાની કરવા ઝઝતો રહ છ. ‘ઝઝા’નો ��વી
�
ે
ે
ે
�
�
�
�
ે
ે
�
�
ુ
ુ
�
�
�
પરંત યપી, િબહાર, છ�ીસગઢ, ઝારખડ સધી લડનારને વીર અથવા બહાદર સમજદાર અન વરણાગી પણ ખરો! દ:ખની શોધમા ઘર છોડ છ- સબધો
ે
ુ
�
ુ
ુ
ે
ુ
�
�
જવા રા�યોમા� આ િનયિમત ��િ� છ�. કહવાય છ. � (અનસધાન પાના ન.18)
�
�