Page 14 - DIVYA BHAKSKAR 081321

Friday, August 13, 2021

�
ૂ
તમ એક જ નદીમા બ વખત �નાન કરી શકો નહી, કારણ ક નદી �િત�ણ બદલાતી રહ છ. એ નદી િન�યનતન છ �
ં
�
ે
�
�
ે
�
એકવીસમી સદીમા યૌવનની �યા�યા શી?

ં
�ર� અન નહર વ�ે કોઇ તકરાર ખરી?
�
ે

ૂ
ે
ુ
�
�
�
્
ુ
�
ે
�
�
ે
�
ૂ
પ વત પરથી કોઇ બનામ ઝર�ં વહત થાય છ. એ ઝર�ં કોઇ નથી થયા. એ સદીમા ભારત દશમા બ� અન મહાવીર થયા, ચીનમા � નદી િન�યનતન છ. �ણે �ણે ઉ�ભવતી િન�યનતનતાની વાત કરનાર �
�
ુ
િનયમ �માણ ન�ી કરેલા ર�તા �માણ વહત નથી. એ ઝર�ં
ે
�
ુ
�
લાઓ �ઝ અન ક��યુિશયસ થયા. એ જ સદીમા �ીસમા પાયથાગોરસ
તો ઉપિનષદનો કોઇ ઋિષ જ હોઇ શક ન? �ીસમા� સો���ટસથી પહલા
�
ે
ે
�
ે
�
�
�
ુ
�
ે
ે
�
બસ સહજન પથ વહત રહ છ. એનુ વહણ કોઇ િનયમને ક � અન િહર��લટસ થયા. એ જ અરસામા ઇરાનમા અશો જરથુ�� થઇ જ�મેલા ઋિષ િહર��લટસ એવી વાત કરી, જ મહાન િવ�ાની આઇ��ટાઇને
ે
ે
ે
�
�
�
ે
�
�
ે
ં
ે
ે
યોજનાને અનસરત નથી. ઍલન વો�સના એક મýના પ�તકનુ મથાળ છ � ગયા. આવી કોઇ સદી માનવ-ઇિતહાસમા ýવા મળતી નથી. આ ‘E=mc2’ જવ સમીકરણ સøન છક વીસમી સદીના �ારભ કરી હતી.
�
ુ
ુ
ુ
�
�
ે
�
�
�
ુ
�
�
ે
�
ે
ે
ે
�
�
ે
�
ે
ે
ે
: ‘Tao, The Watercourse Way’ તાઓ એટલ માગ, જ રચવો નથી મહામાનવોએ જ મહાન પરા�મો કયા ત યવાન વય જ કયા! ભગવાન િવ�ાનો જન દશન કહ છ તન �મર સાથે કોઇ લવાદવા ખરી? આજે
�
ે
ે
ે
ુ
ે
�
�
ે
ે
�
ે
પડતો. તાઓ એટલ એવો માગ� જ ‘છ’. The way which is cultivated બ� મહાિભિન��મણ કયુ ત પાછલી �મર નહોતુ કયુ. અર! જન યવાવગન ફશનના નામ માસાહાર કરતા ý�, �યાર ે
ુ
ે
�
�
ુ
ે
ે
ૈ
�
ે
�
�
ે
ે
�
�
�
ે
is culture. જ માગ રચવો પડ� ત ક�ચર કહવાય. તાઓ એટલે øવનનુ � પાયથાગોરાસ તો સમ� �ીસમા શાકાહારનો �ચાર કય� મને પાયથાગોરસનુ પાવક �મરણ થાય છ. ‘યવાન’ કોને
ુ
�
ે
�
�
ુ
�
�
�
�
�
�
ઝર�ં! એ ઝર�ં �ય�ન િવના, આપોઆપ સહજપણે વહત રહ છ. હતો. અશો જરથુ��ના �ાણવાન શ�દો સાભળો : િવચારોના કહવો? મારી �યા�યા જરા િવિચ� છ : ‘વાિહયાત બાબતો
�
ે
ે
ે
�
�
માનવીની યોજના �માણ, િનયમ મજબ વહતી થાય, ત ‘નહર’ કહવાય. øવવા માટ એક દાણાન ે સહન કરવાની જની શ��ત અ�યત મયાિદત હોય તવી
�
�
ુ
ે
�
ે
ે
�
ે
ુ
�
સહજપણે વહત રહ ત ઝર�ં. લાઓ �ઝની િવચારધારાનો આ સાર છ. વહી જવા માટ મથનારી �દાવનમા � �ય��ત ગમે ત �મર ‘યવાન’ કહવાય. એક જ ઉદાહરણ
ુ
�
ુ
�
�
�
ં
ુ
તાઓ એટલે િનયમ િવનાનો િનયમ. તાઓ એટલે કાયદા િવનાનો કાયદો. કીડીબાઇન પજવશો નહી, ં આપુ? ગાધીø ‘યવાન’ હતા કારણ ક અ���યતા જવી
ે
�
ે
�
�
�
તાઓ એટલે િશ�ત િવનાની િશ�ત. કારણ ક એનામા� øવ રહલો છ � વાિહયાત (એ�સડ) �થા સહન કરવા માટ તઓ તયાર
�
�
�
ૈ
ે
ુ
�
ે
�
�
ૂ
�
ે
�
ુ
ૂ
ે
�કિતથી દર, બહ દર નીકળી જઇન સ�કિતન માગ આગળ ન આગળ અન ે ગણવત શાહ ન હતા. રાý રામમોહનરાય ‘યવાન’ હતા કારણ ક �
�
ે
�
�
વધી ગયલો કહવાતો સ�ય સમાજ િનયમવાદી, કાયદાવાદી, િશ�તવાદી, øવન ખરખર મીઠડ છ! � સતી�થા જવી પરંપરા સહન કરી ન શ�યા. કૌરવપુ�
ે
�
ે
શાસનવાદી, સા�યવાદી, સýવાદી અન યોજનાવાદી ભ� સમાજ �ક�િત આવા શ�દો તો ભગવાન મહાવીરના મખમા� શોભ ે અન દય�ધનનો સગો ભાઇ િવકણ� ખરખર ‘યવાન’ કહવાય,
ુ
ુ
ે
ે
ુ
ે
�
�
ે
સાથ સતત ટકરાતો જ રહ છ. એ ટ�નોલોø અન સ�કિતનો િવકાસ જ ે તવા છ. પાયથાગોરસ કયા જમાનામા શાકાહારનો �ચાર કય�? કારણ ક ભરી રાજસભામા �ૌપદીનુ વ��હરણ થાય એવી ઘટના
�
�
�
�
ે
�
�
ે
�
�
�
ે
ુ
�
ુ
ે
�
ે
�
નવી સમ�યાઓ ઊભી કરે છ ત માટ નવી પઢીને દોષ આપવાનુ યો�ય ખર? ઇસ જવા મહામાનવ પણ છ સદી બાદ પદા થયા. તમ એક જ નદીમા બ ે સહન કરવા માટ ત અસમથ હતો. એણે િપતામહ ભી�મ અન ગર �ોણની
�
ે
ે
ુ
�
ુ
�
ે
ે
�
ે
�
�
�
�
�
જરાક થભી જઇન િવચારીએ તો સમýય ક સાવ સહજપણે વહતા ઝરણા � વખત �નાન કરી શકો નહી, કારણ ક નદી �િત�ણ બદલાતી રહ છ. એ ઉપ��થિતમા જ બરાડો પા�ો ત બરાડો ક�ણયગનો સૌથી �ચડ અન સૌથી
ુ
ં
�
�
ે
ે
�
ે
ે
�
ે
ે
�
અન િનયમ �માણ, યોજના �માણ વહતી નહર વ�નો સઘષ એ તો પિવ� બરાડો હતો. જ ખરખર ‘યવાન’ હોય, ત કદી દહજ�થા સામ ે
ે
�
�
�
ે
ે
�
ે
ુ
ે
�
ુ
ે
ે
ુ
ે
ુ
એકવીસમી સદીના યૌવનમા સતત અમળાતો-વમળાતો સઘષ છ. ‘ગર�વ બરાડો પા�ા િવના રહી શક? જ ખરખર ‘યવાન’ હોય, ત કદી માતા-િપતા
�
�
�
�
�
ૈ
ે
�
ે
�
ુ
�
ે
ે
�
ે
ે
�
મ�યિબદ’ સ�સ ગણાય, તમા કોઇ િવવાદ ખરો? ક�ણ ગીતાના અઢારમા જ પા� બતાવ તની સાથ પરાણે સમત થઇન મા�રામા બસવા તયાર થઇ
ે
ે
અ�યાયમા सहजનો મિહમા કરે છ અન �પ�ટ કહ છ : ‘હ અજન! સહજ ýય ખરો? કોઇ પણ ‘યવાન’ તીન ત�લાક જવી �થાન સહન કરી શક �
ુ
�
ે
�
�
�
ે
�
�
ે
ુ
ં
ુ
ે
ુ
�
�
ે
કમ� દોષયુ�ત હોય તોય તન �યજવ નહી.’ (ગીતા: 18,48). નવી પઢી ખરો? કોઇ પણ ‘યવાન’ સતી�થા જવી પરંપરાને સહન કરી શક ખરો?
ે
ે
�
ે
�
ે
ક�ણનુ માન ક ધમગરઓનુ માન? આ રીત ઝર�ં અન નહર વ�નો સઘષ, કોમી હ�લડ વખત િનદ�ષ મનુ�યો મર ત બાબતન કયો ‘યવાન’ વઠી શક?
�
ે
�
�
ે
ે
ે
ુ
�
�
ે
ુ
�
ે
�
ુ
ે
�
ે
�કિત અન સ�કિત વ�નો સઘષ બનીને સમ� માનવýતન પજવતો રહ � આજના રાજકારણમા� અન સામાિજક �યવહારમા રશવતખોરી ટકી શક �
�
ે
�
�
�
�
ુ
ે
ે
ે
�
�
ે
છ�. આવી પજવણી આધુિનકતાને બદનામ કરે છ. છ કારણ ક દશની �ý અયવાન છ પ�રણામે સમાજમા ‘જટાય�િ�’ની
�
ુ
ુ
�
�
�
ુ
�
�
�
ે
ે
નવી પઢીના સઘષન કઇ રીત સમજવો? એ સઘષ તો લાઓ �ઝ અન ે ખોટ વરતાય છ અન િવકણ��િ� ગરહાજર છ. િવકણ�નો બરાડો સદતર
�
ે
ે
�
ે
�
�
ુ
ે
�
�
�
ક��યુિશયસની બ િવચારધારાઓ વ�ેનો સઘષ છ. લાઓ �ઝ સહજપણે ગરહાજર છ. આવા સમાજમા કાયરતાને ‘અિહસા’ ગણવામા આવ છ અન ે
ે
ે
�
�
�
�
�
�
�
ે
�
�
ે
ે
વહતા ઝરણાનો પ�કાર છ, �યાર ક��યુિશયસ �િચ�ય (િલ)નો પ�કાર બ નબરની સિહ��તાન ‘ધીરજ’ ગણવામા આવ છ. આવા સડલા સમાજમા �
�
ે
�
�
છ. મારી ���ટએ ક��યુિશયસ રામપુ� છ, �યાર લાઓ �ઝ ક�ણપુ� છ. ‘યૌવન’ન ખીલવ અશ�ય છ. સાચી વાત એ છ ક આજનો ભારતીય સમાજ
�
�
�
ુ
ુ
ુ
ે
�
�
�
�
�
ે
ચીની ભાષામા ‘િલ’ (LI) એટલ �િચ�ય. આજનો યવક િ�યતમાન ે ઘરડો છ, લાચાર છ. કોઇને ભારોભાર અ�યાય થતો હોય, �યાર મૌન
ુ
�
ે
�
�
�યાર �થમ વાર ‘આઇ લવ ય’ જવા �ણ શ�દો કહ છ, �યાર ત સાવ સાચો સવવ એ ઘડપણની અન કાયરતાની િનશાની છ. મ øવનમા કટલાય ઘરડા
�
ે
�
ે
ુ
ે
ે
ે
�
�
�
�
�
ે
ૂ
�
ુ
ૂ
ે
�
ુ
�
હોય છ, પણ પછી એના શ�દોમાથી સ�ય ઘટતુ ýય છ અન જઠ વધત � ુ યવાનો ýયા છ. હø સધી કોઇ િવકણ� ýવા મ�યો નથી. યવાિશિબરોમા �
�
�
ુ
�
�
ુ
ુ
�
�
�
ુ
�
�
ýય છ. શ એ યવાન દગાબાજ ક બદમાશ છ? ના, એવ નથી. �કિતના ઘણીબધી વાતો કરતો ર�ો, પરંત �યાય િવકણ�નો પ�ો નથી. �
ુ
સા�ા�યમા એકિન�ઠાને કોઇ �થાન નથી. લ�ન મળ જ એક અ�ાકિતક }}}
�
ૂ
�
�
ે
ે
ઘટના છ�. આપણા કહવાતા સ�ય સમાજન મ�ીશૂ�ય લ�ન ખપ, પણ
�
ૈ
�
ે
�
ૂ
ૈ
લ�નશ�ય મ�ી ન ખપ. ક��યુિશયસ �િચ�યનો આ�હી છ. તન ે પાઘડીનો વળ છડ �
ે
ુ
ે
આવો ‘સ�ય’ સમાજ ગમે, લાઓ �ઝન એવો સાવ જ અસહજ એ એટલ તો સમીપ છ �
ુ
�
�
ે
�
ે
ે
ુ
�
સમાજ કદી ન ગમે. પિતનુ અવસાન થય ત જ �ણે એક લા��� ુ ક આપણ તની અવગણના કરીએ છીએ.
ુ
��ી ‘િવધવા’ બની ગઇ! એ બહાદર ��ીએ વધ�યને એ એટલ તો સદર છ �
ુ
�
ુ
�
ૈ
ે
�
�
ુ
ે
ૈ
ુ
‘મ��તદાતા’ ગ�ય અને વિવ�યનો માગ અપનાવીને ક આપણ તન સાચ માનવા તયાર નથી.
�
ૈ
�
ુ
ે
ધરાઇને સહજ આન�દ મા�યો. પોતાના �વરાજની એ એટલ તો અગાધ છ �
ુ
�
ýળવણી માટ એ બહાદર ��ીએ સમાજના � ક આપણ તમા� ડબકી મારવા તયાર
ૈ
�
ે
ે
ુ
�
�
બધનો ખાનગીમા ફગાવી દીધા. લાઓ �ઝ ુ નથી.
�
�
�
ુ
ે
રાø રાø, પરંત �િચ�યનો આ�હી એ આપણી બહાર નથી તથી
ુ
�
ે
�
ુ
�
ક��યુિશયસ નાકનુ ટરવ ચડાવ એ એન નવસરથી પામવાન નથી
ે
ે
�
ચો�સ. એ ��ીએ ઝર�ં બનવાન પસદ બનત! � ુ
�
ુ
�
ુ
ે
�
ૂ
�
ુ
�
કય અન નહર બનીને øવવાન ફગાવી િતબટના લામા સયદાસ
ે
�
દીધુ. ન�ધ : લામા સયદાસના
�
�
ૂ
ૂ
ઇ. સ. પવ છ�ી સદીમા ��વી પ�તકનુ મથાળ� છ, ‘AWakening
�
�
�
�
ુ
�
પર જટલા મહામાનવો થયા તટલા The Buddha Within.’માથી એ
ે
ે
�
મહામાનવો અ�ય કોઇ સદીમા � પ�તક વાચવ ગમે એવ છ.
ુ
�
�
�
�
ુ
ુ