Page 18 - DIVYA BHASKAR 061722
P. 18

Friday, June 17, 2022   |  18


         પિ�મી ભૌિતકવાદની આ�યા��મક ખોજ �યા�                                                                 Yeah, well, it’s great to be famous, it’s

                                                                                                             great to be rich – but what it’s all for?

            શ� થઇ હતી: �િ�ક�શનો બી��સ આ�મ                                                                   ‘... ��યાત બનવ�� ખૂબ સરસ ��, �ીમ�ત બનવ�� પણ

                                                                                                                 ખૂબ સાર�� �� - પણ આ બ� શા મા�� ��?’
                                                                                                                                        ��
                                                                                                                                          -પોલ મ�કકા��ની



                                                                                                            પણ સારતુ� હોય તેટલુ� અગ�યનુ� હતુ�. અને એ જ વષ�મા પહ�લા ýણીતા અને
                                                                                                                                            �
                                                                                                                                                �
                                                                                                            પછી િવવાદા�પદ બનેલા મહિષ મહ�શ યોગી તેમના ‘�ા�સે�ડ��ટલ મે�ડટ�શન’
                                                                                                                              �
                                                                                                            થકી િવ�ભરમા� ભારતીય યોગ અને આ�યા��મક પ�િતઓને ýણીતી અને
                                                                                                            લોકિ�ય બનાવવા મથી ર�ા હતા. બીટ�સ �યોજ� હ��રસનના એક િમ�
                                                                                                            એટલે ��પ�ર�યુઅલ મા�ટર અને ગુરુ તરીક� િવ�યાત બનેલ દીપક ચોપરા, ક�
                                                                                                                                            �
                                                                                                            જેઓ પણ એક સમયે �ી �ી રિવશ�કરની માફક મહિષ મહ�શ યોગીના િશ�ય
                                                                                                            રહી ચૂક�લા. ચોપરાના �ભાવ હ��ળ, હ��રસને એકવાર મહ�શ યોગીના �યાન
                                                                                                                 �
                                                                                                            િશિબરમા ભાગ લીધેલો. અને તેનાથી ખૂબ �ભાિવત થયા અને આ�યા��મક
                                                                                                            ખોજ માટ� એક ‘સમર �ર�ીટ’ તરીક� સમ� બીટ�સ બે�ડ� �િષક�શ જઈ મહ�શ
                                                                                                            યોગીના ‘ચોયા�સી ક��ટયા’ તરીક� ઓળખાતા આ�મમા� �યાન શીખવા જવાનુ�
                                                                                                            ન�ી કયુ�.  �યારે આ બે�ડ �િષક�શ પહ��યુ� �યારે સમ� િવ�મા ભારતીય
                                                                                                                                                   �
                                                                                                            �યાન પ�િત, યોગ, િહમાલય, �િષક�શ અ�યા�મવાદ, ગુરુ વગેરે શ�દો
                                                                                                            અને િવચારો ચચા�મા� આવી ગયા. ભારતીય �યાન પ�િત પર િવ�ભરના
                                                                                                            યુવાન લોકોનુ� �યાન ખ�ચાયુ�. પ�રણામે સમ� દેશમા અનેક જ�યાએ િહ�પી
                                                                                                                                           �
                                                                                                            કોલોનીઓની �થાપના થઈ. િહ�દી સારી-નરસી એમ અનેક બાબતોની ચચા�
           દે   વભૂિમ ઉ�રાખ�ડના સૌથી લોકિ�ય યા�ા �થળોમા� �મુખ છ�   ચળવળ અને િવચારધારાએ તેનાથી િવરુ� પરંપરાઓ અપનાવી. વાળ લા�બા   અલગ રીતે કરવી પડ� પરંતુ ભારતની ગણના એક આ�યા��મક ડ���ટનેશન
                                              ં
                �િષક�શ. િજ�દગીમા� એક વાર પણ જે કોઈએ અહી ગ�ગા નદીને
                                                                                                            તરીક� જ�ર જગýહ�ર બની.
                                                          રાખવા, દાઢી ન કરવી, લ�ન ન કરવા, Ôલને વૈિ�ક �ેમનુ� �તીક સમø
                તીરે, ભૌિતક, આ�યા��મક ક� પછી આિધભૌિતક ખોજમા� પગ   કપડા�થી મા�ડી માથે Ôલ પહ�રવા� જેવી અનેક નવી ફ�શન આ સમયમા� જ�મી    અને પછી તો ભારતીય અ�યા�મવાદ, ધમ�, સ�ગીત, ��યો, વેશભૂષા,
         મૂ�યા છ�, તે સૌને કોઈક રસ�દ અનુભૂિત તો જ�ર થઈ હશ. સમ� િવ�મા  �  અને એને અનુસરનારા ‘�લાવર િચ��ન’ તરીક� પણ ઓળખાયા. અમે�રકાથી   ઉ�સવો, ખાણીપીણી, રહ�ણીકરણી, િવચારધારા વગેરે બાબતોમા પિ�મને
                                                                                                                                                   �
                                            ે
         યોગની રાજધાની તરીક� ýણીતુ� બનેલુ� �િષક�શ, ભારતીય સ��ક�િતમા તો   શ� થઇ અને તરત જ યુરોપ સિહત સમ� િવ�ને આવરી લેનાર   ખૂબ રસ ý�યો. ýક� આ �વાસ બીટ�સ અને મહિષ મહ�શ યોગી
                                                                                                                                                 �
                                                   �
                                                 �
         તપોભૂિમ તરીક� અને ચારધામ યા�ાની શ�આતના �થળ તરીક� હ�મેશા ýણીતુ�   આ ચળવળથી �ેરાઇ અનેક પિ�મી યુવાઓ પોતાના ‘�વ’ને   એમ બ�ને માટ� ખૂબ નુકસાનકારક પણ સાિબત થયો. બીટ�સનો
         ર�ુ� છ�. પરંતુ ભારતની આ આ�યા��મક સ��ક�િતને, યોગિવ�ાને, �યાન   િપછાણવા આ�યા��મક ખોજ માટ� ફા�ફા મારવા લા�યા. અને   �મર �રંગો �ટાર મા� દસ િદવસ બાદ જ આ�મ છોડી પરત
         પ�િતને િવ�ના નકશામા� મૂકનારી એક ઘટનાએ �િષક�શમા અનાયાસ  ે  આ માટ� ભરપૂર ��સ અને મુ�ત સાહચય�ને કારણે તેઓ ખૂબ   ડણક   ચા�યો આ�યો. �યાર બાદ પોલ થોડા� અ�વા�ડયા�ઓ પછી.
                                               �
         આકાર લીધો હતો. આ �ગે વધારે ýવુ� અને ýણવુ� હોય તો �િષક�શમા  �  વગોવાઇ પણ ગયા. અને એ વખતે આ�માની સમજ અને      મા� હ��રસન એ�ડ લેનન જ લાબ રોકાયા. પરંતુ મહ�શ યોગી
                                                                                                                                         ુ�
         ýનકી ઝુલા પાસે આવેલા તથા એક જમાનામા� ‘ચોયા�સી ક��ટયા’ તરીક�   આ�ય��મક અનુભવ માટ� હýરો િહ�પીઓ ભારત આ�યા   �યામ પારેખ  પર એક મિહલા િશ�ય �ગેના આ�ેપો અને આ�મમા� રહીને
                    �
         ઓળખાતા મહિષ મહ�શ યોગીના આ�મના ખ�ડ�રમા� જવુ� પડ�. ýક� હવે   અને આવા અનેક ‘��પ�ર�યુઅલ િહ�પીઓ’ �યાર બાદ        માદક ��યોના� સેવન કરવાના આ�ેપોને લીધે આ બીટ�સ
                              �
         �થાિનક રીતે રાýø અભયાર�યમા આવેલ આ આ�મના ખ�ડ�રનુ� નામકરણ   ગોવા, કસોલ, �િષક�શ વગેરે �થળોએ વસી ગયા.          અને મહ�શ યોગી કડવાશ સાથે છ�ટા પ�ા. અને ભારતથી પરત
                                                                             �
         ‘બીટ�સ આ�મ’ તરીક� કરાયુ� છ�. બીટ�સ રોક બે�ડની એક મુલાકાત અને   આ જ સમયગાળામા પહ�લા rock’n’roll તરીક� ઓળખાતા   આ�યા બાદ ટ��ક સમયમા� બીટ�સ બે�ડ પણ છ�ટ�� પ�ુ�. અને પરત
                                                                         �
         તેના ઘટનાચ�ની અસરો સમજવા માટ� આ�મમા� જતા પહ�લા થોડ�� વા�ચન   અને �યાર બાદ રોક �યુિઝક તરીક� ýણીતા બનેલા પા�ા�ય સ�ગીતે   આ�યા બાદ લેનને પોતાની પ�ની િસ��થયાથી છ�ટાછ�ડા લઇ અને યોકો
                                              �
                                                ે
                              �
         કરવુ� પડ�. આ સ�તાહની શ�આતમા આ આ�મની એક મુલાકાત ઘણીબધી   િવ�ભરમા� ધૂમ મચાવી હતી. અને એ વખતે ભારત સિહત િવ�ના મોટા   ઓનો ýડ� લ�ન કયા�. પરંતુ આ આ�મવાસ આ બે�ડ માટ� øવનનો સહ�થી
         ઐિતહાિસક બાબતો સામે લાવી દીધી.                   ભાગના દેશોની યુવા પેઢી પર અમે�રકી અને પા�ા�ય સ��ક�િત ýણે છવાઈ   વધારે રચના�મક સમય પણ ર�ો. એક �દાજ �માણે આ સમય દરિમયાન
           લગભગ ’60ના દાયકામા� ભૌિતકવાદની પ�રસીમા સમી અમે�રકન-  ગઈ હતી. અને ખરા અથ�મા� �થમ વૈિ�ક સુપર�ટાર એવા મૂળ િ�ટનના   આ બે�ડ� લગભગ 48 ગીત લ�યા�. �યાર બાદ, મહિષ�એ ’70ના દાયકામા�
         પા�ા�ય સ��ક�િત, રહ�ણીકરણી અને િવચારધારાથી ક�ટાળી અને અમે�રકાની   િલવરપૂલના ‘બીટ�સ’ બે�ડની લોકિ�યતા ટોચ પર હતી. ýન લેનન, પોલ   આ�મનો ઉપયોગ કરવાનુ� બ�ધ કયુ� અને �તે 1981મા� તેની લીઝનો �ત
         કોલેજ-યુિનવિસ�ટીમા� શ� થયેલી �િત-સ��ક�િત અથા�� ‘કાઉ�ટર ક�ચર’   મેકકટ�ની, �યોજ� હ��રસન અને �રંગો �ટાર એમ ચાર મુ�ય સ�યોનુ� આ બે�ડ   આવતા અવાવરુ� બનેલ આ�મની જમીન �તે ફરીથી જ�ગલખાતા પાસે પરત
                                                                       �
         એટલે ‘િહ�પી’ ચળવળ. ‘મેક લવ એ�ડ નોટ વોર’ - અિહ�સા અને �ેમના   1962મા� અ��ત�વમા આ�યુ� હતુ�. તેમની અને તેમના સ�ગીત અને ગીતોની   થઇ. પરંતુ 2015મા� �યા�ની સરકારે આ�મને મુલાકાત અને �દશ�ન �થળ
         િસ�ા�તો યુવા માનસ ઉપર ખૂબ અસર કરી ગયા. પ�રણામે અિહ�સા અને   લોકિ�યતા કોઈ પણ �ફ�મ�ટાર કરતા અનેકગણી વધારે હતી. યુવાપેઢીના   તરીક� ફરીથી ખુ�લો મૂ�યો. પિ�મની પોપ સ��ક�િત ઉપર ભારતની અસરના
         �ેમથી િવરુ� જઈ રહ�લા �યારના સમાજ સામે બળવાના �તીક સમી આ   કરોડો લોકો માટ� આ ‘આઇકોિનક બે�ડ’ øવનમા� ýણે ત�વિચ�તકની ગરજ   એક અ�યાયને સમજવા માટ� આ સારો મોકો છ�.
                         અનુસંધાન
                                                          ડ�બકી                                             થઈ જશે. લોકો ��ની �ા��ત પછી ગુરુને ક�મ નથી છોડતા? ક�મક� લોકોને
         સમયના હ�તા�ર                                                                                       ýણ થઈ ગઈ છ� ક� મારુ� લ�ય �� નહોતુ�, મારુ� લ�ય તો મારા ગુરુ હતા. મારે
                                                          પર િદવસરાત વરસાદ પ�ો. ભયાનક પૂર આ�યુ�. એમા� સમ� સ���ટ નાશ   �યા� પહ�ચવુ� હતુ� �યા પહ�ચી ગયો. હ�� એને ક�વી રીતે છોડ��? ઉપકરણના �પમા�
                                                                                                                        �
         ર�ા. શેખ અ�દુ�લાની નેહરુøએ તરફ�ણ કરી હતી, પણ પછી તેની ધરપકડ   પામી, મા� નામાબો�હો નામનો એક માણસ અને થોડા� પશુપ�ખી બચી ગયા�.   હામ�િનયમ ýઈએ. મારે પોથી, પાદુકા ýઈએ. પછી એક આદત થઈ જશે
         કરવી પડી. તેના પછી ગાદીનશીન થયેલા ગુલામ મોહ�મદ બ�ી ‘વડા�ધાન’   નામાબો�હો પાસે એક તરાપો હતો. પશુપ�ખીઓને તરાપા પર ચડાવી એ   ક� પરમનો અનુભવ થયા બાદ પણ તમે એને છોડી નહીં શકો. છોડી શકીએ.
         (કા�મીરમા� આવી �થા હતી!)ને 1964મા� જેલભેગા કરી દેવાયા! શેખ   મિહના સુધી પૂર સામે ઝઝૂમતો ર�ો. બધુ� નાશ પા�યુ� હતુ� છતા એ િહ�મત   છ�ટી ýય તો છ�ટવા દો. જબરદ�તી ન કરો.    (સ�કલન : નીિતન વડગામા)
                                                                                                 �
         અ�દુ�લાએ પોતાની ગાદી કાયમ રહ� તે માટ� જ ચૂ�ટણી પ�ચ અને સવ��   હાય� નહોતો. એણે ��વીનુ� નવસજ�ન કરવાનો સ�ક�પ કય�. એ માટ� એને
         અદાલતની સ�ાઓને કા�મીરમા�થી હટાવી લીધી હતી! ‘પરમેન�ટ રેિસડ��સ’   પૂરમા� ડ�બેલી ‘જૂની ��વી’ની થોડી માટીની જ�ર હતી. એક જળપ�ીએ માટી   �પો���સ
         કાનૂને તો હદ કરી નાખી. 1947ના િહ�દુ શરણાથી�ઓને હા�િસયામા ધક�લીને   લાવવાનો �ય�ન કય�, પરંતુ પાણી બહ� �ડ�� હતુ�. બીý�ને પણ સફળતા ન
                                                 �
         જે અલગાવવાદી હતા તેમને િનવાસી બનાવવામા આ�યા. આજે નવાઈ લાગે   મળી. બધા� હતાશ થઈ ગયા� હતા �યારે નાનકડી બતક� માટી લેવા જવાની   હોવાથી �યારેય કરીઅર �લેમ øતી શ�યા નથી. રોજર ફ�ડરરને પણ ���ચ
                                                                               �
                                      �
         પણ 1951ની ચૂ�ટણીમા� શેખ અ�દુ�લાના પ�ે સ�ા પર રહ�વા માટ� �ý   તૈયારી દશા�વી. બધા�એ એને ધુ�કારી કાઢી. બતક ખૂણામા� બેસી ગઈ, પરંતુ   ઓપન øતતા પહ�લા 4 વાર ફાઇનલમા પરાજય થયો છ�. આ કોટ�મા� મા�
                                                                                                                         �
                                                                                                                                    �
         પ�રષદના તમામ ઉમેદવારોને જ ગેરકાયદે ��રવી દીધા હતા!  એણે �ય�ન કરવાનો િવચાર મા�ડી વા�યો નહોતો. રાતે એ એકલી પૂરના�   એવા ખેલાડીઓજ øતી શક� છ� ક� જે પોતાની �ફટનેસ ��યે સભાન હોય.
           કા�મીર ખીણમા� ક�લ 62 ઉ�વાદી સ�ગ�નોનુ� અ��ત�વ હતુ�, આજે તેની   પાણીમા� ઊતરી.                      �લે કોટ� બોલની ગિત ધીમી કરી દે છ� જેનાથી �િત�પધી�ને પોતાનો શોટ રીલે
                     ે
         સ��યા ઓછી થઈ હશ, પણ અ��ત�વ તો છ� જ. જ�મુ કા�મીર િલબરેશન ��ટ   બીજે િદવસે સવારે બધા�એ બતકને પાણીમા�થી બહાર નીકળતી ýઈ.   કરવામા� થોડો વધુ સમય મળી રહ� છ�. જેના પ�રણામે �લે કોટ�મા� બેઝલાઈનથી
         (જેક� એલએફ), પા�ક�તાની કાઉ��સલ, અ�સરુલ ઈ�લામ! પીપ�સ લીગ, જે   એની ચા�ચમા� જૂની ��વીની માટીનો નાનકડો લ�દો હતો. નામાબો�હોએ એ   રેલી કરવાની સાથે �ફટનેસ ઉપરા�ત ધીરજની પણ આકરી કસોટી થાય છ�.
         એ�ડ ક� િલબરેશન ��ટ, િહઝબુલ મુઝાિહ�ીન, અ�લાહ ટાઈગસ�, ઈ�લાિમક   લ�દામા�થી નવી ��વી બનાવી. પછી એને �યા� મૂકવી એ �� ઊભો થયો. એક   1968મા� ���ચ ઓપનથી ઓપન એરાની શ�આત થઇ જેમા� �થમ વાર
         જિમયત તુલબા, દુખતરન-એ-િમ�લત, અલ બદર, ઓપરેશન બાલાકોટ,   કાચબો નવી ��વીનો ભાર ઉપાડવા તૈયાર થયો. એ રીતે નાશ પામેલી જૂની   �ોફ�શનલ ખેલાડીઓ સાથે એમે�યોર ખેલાડીઓની મેચ રમાવાની શ�આત
         ઝીયા ટાઈગસ�, કા�મીર �ફ�મ, આમી� ગે�રલા કમા�ડો, �ટ�ડ��સ િલબરેશન   ��વીની માટીના લ�દામા�થી નવી ��વીનુ� સજ�ન થયુ�.  થઇ. તે સાથે ���ચ ઓપનની પો�યુલા�રટીમા� વષ� સુધી ઉ�રો�ર વધારો થતો
         ��ટ, અલ ખોમેની, હીઝબી ઈ�લામી, કા�મીર �ીડમ મૂવમે�ટ, કા�મીર                                          ગયો. ને એમા�ય સળ�ગ 5 વષ�  (2010-2014) øતીને પોતાનો દબદબો
                                                                                                                                      �
         િલબરેશન ��ટ, જે એ�ડ ક� િલબરેશન ઓગ�નાઈઝેશન, ઈ�લાિમક �ટ�ડ��સ   માનસ  દશ�ન                            ýળવી રા�યો છ�. 19મી સદીની શ�આતમા ���ચ ખેલાડી મ���સમ ડાક�ગીઝે
         લીગ અલ-મહ�મુદી મુઝાિહ�ીન, ઈ��કલાબી કાઉ��સલ, િવ�ટરી કમા�ડો ફોસ�,                                    8 વાર તેમજ ��વ�ડશ સુપર�ટાર �યોન બોગ� 6 વાર ટાઇટલ ø�યા છ�. ઓપન
         ઈ�લાિમક જ�હ�રી કા�મીર, પીપ�સ િલબરેશન, તેહરીક� આઝાદ, સો�જસ�   આવી જશે �યારે પણ મારા અનુભવ મુજબ તો લાગે છ� ક� તમે એ છોડી પણ   એરા શ� થયા બાદ ���ચ ખેલાડી યાિનક નોઆહ� મે�સિવલા�ડર ને હરાવીને
         �ફ�ડ, ��ટ, �ી આમી�, ઈ�વાન-ઉલ-મુસલમાન, હીજ-ઉલ-આઝાદી, અલ   નહીં શકો, ક�મક� એને કારણે જ તો સમજણ આવી છ�. આપણે ��ને નથી   ટાઇટલ ø�યુ� હતુ�. જે એક મા� બનાવ હતો. બે દાયકા જેટલા લા�બા સમયમા�
         હમઝાહ, અનવર-ઉલ-ઈ�લામ, તેહ�રક� આઝાદી, િજ�નાહ િલબરેશન   ýણતા પરંતુ �� નથી ýણતુ� ક� આ øવ પણ �� છ�? આપણી મૂઢતા છ�.   જેટલી વાર નડાલ ઈý��ત થયો છ� એટલી વાર કરોડો ફ��સ િનરાશ થયા છ�
         ટાઈગર, ક�.વી.સી., અલ-કરબલા �ૂપ… આ બધા� સ�ગ�નો ચોપડા પર છ�!  ‘િશવો�હ�’ બોલીએ છીએ પરંતુ આપણો અનુભવ તો નથી! પરંતુ પરમા�મા   પરંતુ જેમ દેવહ�મા પ�ી તેની રાખમા�થી બે��� થાય તેમ નડાલ દર વખતે પોતાનુ�
           1947ના િવભાજનનુ� સૌથી ખતરનાક પ�રણામ-ક��� કા�મીર છ�. તેની   તો ýણે છ�, તુ� પણ એ છ�, છતા શા માટ� આવે છ�?   સવ��ે�� �દશ�ન આપીને પોતાના મનોબળ અને પોતાની ટ�લે�ટનો પરચો
                                                                             �
                                                                                                               ે
         સમ�યા ક���ે મોટા પડકાર તરીક� ઝીલી લીધી છ�. કા�મીરમા� અલગાવવાદીઓના�   ભારતર�ન મહ��મ િબ��મ�લાખા�સાહ�બ શરણાઈ વગાડ�. શરણાઈ તો Ôંકથી   બતાવ છ�. કદાચ એવુ� લાગી ર�ુ� છ� ક� આ તેની છ��લી ���ચ ઓપન હોય. ý
                                             �
         મોત અને યાિસન મિલક જેવાને આજ�મ સý તેના� હાલના ઉદાહરણો છ�,   વાગે છ�. એમ જ Ôંક મારો. વાગશે? વ�ે શરણાઈ ýઈએ, �યારે જ સ�ગીત   તેની સજ�રી સફળ થાય તો વષ�ને �તે યુ. એસ. ઓપન ક� પછી નવા વષ�મા�
         પણ હજુ વધુ ‘એ�શન’ જ�રી છ�.                       �ગટ થાય છ�. કોઈ આધાર ýઈએ અને એ આધાર તમારા માટ� �વાભાિવક   ઓ���િલયન ઓપન સાથે તે ફરીથી કોટ�મા� ઊતરે.
   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23