Page 18 - DIVYA BHASKAR 042922

Friday, April 29, 2022 | 18

�
�િવ�યમા� �વુ� એટલે �યારેય ન �ે�ાયેલા� ��ય �વાનો �ય�ન કરવો. �િવ�ય આપણે અ�યાર વા�ચવાના� બાકી રહ�લા પાના� આપ�ં ભિવ�ય છ�. પછી છ��લા પાને છ��લુ�
�
વા�ય, છ��લો શ�દ અને છ��લો અ�ર આવે �યા અટકી જવાનુ� હોય છ�.
ે
સુધી ન �યેલા� �હ�ર, એની ગલીઓ અન એ ગલીઓમા� આવતા વળા�ક �ેવુ� હોય �� øવનકથાનો �ત આવે પછી આપણો કોઈ ભૂતકાળ, કોઈ વત�માન ક� કોઈ
ભિવ�ય કશુ� જ બાકી રહ�તુ� નથી. �
બારણે પડતા સમયના ટકોરા ભિવ�ય આપણે અ�યાર સુધી ન ýયેલા શહ�ર, એની ગલીઓ અને એ
ભિવ�યમા� ýવુ� એટલે �યારેય ન દેખાયેલા ��ય ýવાનો �ય�ન કરવો.
�
ગલીઓમા� આવતા વળા�ક જેવુ� હોય છ�. અý�યા શહ�રમા� મા� એક નામ
હોય છ�, એક િનø�વ નકશો. એના રેલવે ક� બસ �ટ�શને અથવા એરપોટ� પર
ઊતરીએ તે �ણથી નકશામા� ýયેલા શહ�રમા� સ�ચાર થવા લાગે છ�. થોડા વધારે
�દર �વેશીએ પછી એ શહ�ર øવતીýગતી �ય��તની જેમ ધબકવા લાગે છ�.
�
નવુ� શહ�ર પહ�લા તો આગ�તુકને ધ�ો મારી બહાર ફ�ક�, પછી પોતાની �દર
સમાવી લે. ભિવ�ય પણ એવુ� જ કરે છ�. આપણે ટકી ન શકીએ તો �ચકીને
બહાર ફ�કી દેશે. સરકારી નોકરીને કારણે મારે ઘણા� શહ�ર બદલવા� પ�ા� હતા.
�
શ�આતમા મને લાગતુ� ક� �યા� આવી ચ�ો છ��. અý�યા િવ�તાર, અý�યા
�
લોકો, �યારેક અýણી ભાષા, અýણી øવનશૈલી. ભોજનનો �વાદ પણ
અલગ. હવાની ગ�ધ પણ નોખી. પછી મારી હથેળીની રેખાઓમા લખાયેલુ�
�
કોઈ શહ�ર ધીરે ધીરે ખૂલવા લાગતુ�. હ�� બાથ ભીડીને એને વળગી રહ�તો અને
�
�
એ શહ�ર મારુ� બનતુ� જતુ�. �યા રહ�વા ઘર શોધતો. શ�આતમા નવુ� ઘર મને
આિદમ સમયની ગુફા જેવુ� લાગતુ�. અગાઉ રહી ચૂ�યો હો� એ ઘરોનો આછો
��
અણસાર પણ નવા ઘરમા� ýવા મળતો નહીં. એનુ� અજવાળ જુદુ�, એમા�
સ�ભળાતા અવાý નવા, એનુ� �ધારુ� પણ અલગ. એ બધા�મા�થી પસાર થઈ
હ�� ધીરેધીરે મારા ભિવ�યના વત�માનમા� �વેશતો જતો.
�
આપણે કહીએ છીએ છ� ક� ભિવ�ય હ�મેશા ધૂ�ધળ�� હોય છ�. એ વાત સાચી
છ�, છતા તૈયારી હોય તો ધૂ�ધળા ભિવ�યમા�થી પણ આપણે આગળની
�
િદશા ýઈ શકીએ. øવનકથાનુ� દરેક નવુ� �કરણ નવા પડકાર અને
નવી શ�યતા લઈને આવે છ�. ‘ ભિવ�યના વત�માન ’ નો સામનો
ડ�બકી કરવા આપણે ક�ટલા સ�જ છીએ એના પર ઘણો આધાર રહ�
છ�. દરેક માણસને સુ�દર ભિવ�યનુ� સપનુ� સેવવાનો અિધકાર છ�.
પરંતુ સપના� સેવીને બેસી રહ�વાથી કશુ� વળતુ� નથી. એને સાકાર
વીનેશ �તાણી કરવા મથવુ� પડ�. દરેક જણ સામા�યમા�થી અસામા�ય બનવા તરફ
øવનમા� નવીનવી ઘટના બનતી રહ� છ� અને એમા�થી
�
�દીના સુ�િસ� સાિહ�યસજ�ક િનમ�લ વમા�ની એક વાતા છ� :
િહ ‘ �કસી અલગ રોશની મ� ’. એનુ� એક પા� કો�તા િવદેશના કોઈ ભિવ�યની ઘટનાઓ આકાર લે છ�. ‘ �કસી અલગ રોશની ગિત કરવા માગે છ�. આપણે ન�ી કરેલી િદશામા આગળ વધવા
�
શહ�રમા� બાર ચલાવ છ�. એણે પોતાનો દેશ છોડી પારકા દેશમા � મ� ’ વાતા�ના કો�તાને એના નાનપણનુ� એક ��ય યાદ આવે સýગ �ય�નો કરીએ તો ભિવ�ય ધૂ�ધળ�� નહીં લાગે. તૈયારી ન હોય તો
ે
આવવુ� પ�ુ� છ�. એથી એ �યિથત છ�. એ િવચારે છ� ક� ક�ટલાક લોકો એકસાથે છ�. એ રોજ સવારે એની મા સાથે પોતાના ગામના ચચ�મા� જતો ‘ આવતી કાલ ’ આપણા �બરે આવીને ઊભી રહ� �યારે મૂ�ઝાઈ જવાની બધી
��
�
બે િજ�દગી øવે છ�. એક, જે વીતી ગઈ છ� અને બીø, જે િવતાવી ર�ા છ�. અને બેઠોબેઠો �યા સળગતી મીણબ�ીઓનુ� અજવાળ ýયા કરતો. િનમ�લ શ�યતા રહ� છ�. �યેય �પ�ટ હોય તો કોઈ ‘ આવતી કાલ ’ અýણી રહ�તી નથી.
ે
�
ે
�યારેક એને લાગતુ� ક� એક �ીø િજ�દગી પણ હોય છ�, જેનો પગરવ સા�ભળી વમા� લખ છ� : તે સમયે એને કશી જ ખબર નહોતી ક� આવનારા� વષ�મા એની ભિવ�ય ક�વુ� હશ એનુ� અનુમાન કરીને બેસી રહ�વાને બદલે સામે ચાલીને
શકાય છ�. એ �ીø િજ�દગી ન�ર અથ�મા� દેખાતી નથી, પરંતુ એ હોય છ�, સાથે શુ� બનવાનુ� છ�. એને શોધીએ. કોઈએ સરસ વાત કરી છ� ક� આપણે ભિવ�યમા� મા� �વેશ નથી
ýણે કોઈ આપણા ઘરનુ� બાર�ં ખટખટાવતુ� હોય. કોઈને ખબર નથી હોતી. આપણે ધાયુ� ન હોય એવુ� બને �યારે લાગે ક� કરવાનો, આપણા હાથે એનુ� સજ�ન કરવાનુ� છ�. આજથી, આ �ણથી, આવતી
વાતા�મા� અલગ સ�દભ�મા� કહ�વાયેલી �ીø િજ�દગીની વાતને સાદી રીતે ýણે કોઈએ આપણી સમ� øવનકથા અગાઉથી લખી રાખી છ�. આપણે કાલની તૈયારી કરવા મા�ડીએ તો આવનારો સમય આપણને આવકારવા ત�પર
ýઈએ તો ભિવ�યમા� આવનારી િજ�દગીના અથ�મા� ýઈ શકાય. ભિવ�યમા� એના� પાના� એક પછી એક વા�ચતા રહીએ છીએ દરેક પાને કશુ�ક નવુ�, કશુ�ક રહ�શે. સમય માણસને ઘણી તક આપે છ�. યો�ય તક ઝડપી લેવાની જ�ર હોય
�
આવનારી િજ�દગી તે �ણે વા�તવમા હોતી નથી, છતા એની હાજરીનો અણધાયુ�, બને છ�. આપણે વા�ચી લીધેલા પાના� આપણો ભૂતકાળ છ�, વા�ચી છ�. ભિવ�ય �યારેય છાનુ�માનુ� આવતુ� નથી. કાન સરવા રાખવાથી બારણે
�
�
અહ�સાસ સતત થયા કરે છ�. કોઈ વાતા-નવલકથા ક� �ફ�મ-નાટકની જેમ ર�ા હોઈએ એ પાનુ�, એ વા�ય, એ શ�દ... આપણો વત�માન છ� અને પડતા સમયના ટકોરા �પ�ટપણે સા�ભળી શકાશ. ે
�
અનુસંધાન
કરી શકો છો, બદલાવી નાખી. ‘િબગ �ધર’ કહ�વાતી સા�યવાદી સ�ાઓ સામે દરેક જ�યાએ
િવચારોના ���ાવનમા� પણ તમે ટચૂકડા દેશોએ માથુ� �ચ�યુ� અને ગુલામી �વીકારી નથી. પોતાને જગતના
હસમુખા હોવાનો ડોળ જમાદાર ગણાવતા અમે�રકન મહાસ�ા બીý દેશોને દબાવવા �યાસ કરતી
મનને øવનભર સહન કરતી રહ� છ�. કરવુ� શુ�? એ માણસ ચાલી ýય પછી કરી શકતા નથી રહી છ�. ભારત-પાક યુ� વખતે, લાલબહાદુર શા��ી અને એન.ડી.એ.
બાથ�મમા ચાલી જવુ�. બાથ�મ તો �વ�છતાનુ� મ�િદર છ�. એ મ�િદર આપણને -સાચા ગુ�ી સરકારમા� અટલ િબહારી વાજપેયી સમયે પરમા� �યોગથી નારાજ થઈને
�
ન�નતાના �દેશમા �વ�છતાની દી�ા આપતુ� રહ� છ�. અમે�રકાએ �િતબ�ધો મૂ�યા હતા, આજે નરે�� મોદીની સરકારે રિશયા પાસેથી
�
�
જે �ય��ત તોતડી હોય એને જ સમýય છ� ક� આ�મગૌરવ ýળવી રાખવાનુ� �પો���સ ��ડ લેવામા જે નીિત અપનાવી તેને અમે�રકા દબાણ લાવીને રોકી શ�યુ� નથી.
ક�ટલુ� મુ�ક�લ હોય છ�. લોકો એ �ય��તની મ�કરી કરે છ�. સમાજમા મોટા આવનારા િદવસોમા� મહાસ�ાઓના મહ�લોને ઊધઈ લાગી જશે અને �વાધીન
�
�
ભાગના લોકોમા� આ�મિવ�ાસનો અભાવ હોય છ�. અમારા રા�દેર ગામના પહ�લા આપણી પાસે સિચન નહોતો અને ભિવ�યમા� પણ સિચન જેવો બીý દેશો પોતાની રીતે િનણ�યો લેશે એ ઐિતહાિસક વૈિ�ક પ�રવત�નની િનશાની
�
ફિળયામા એક અિત સુ�દર ��ી ઘરમા� બેસીને હામ�િનયમ વગાડતી. આજથી ખેલાડી નહીં મળ�.’ જયારે સિચન સૌ�થમ વાર પા�ક�તાન ટ�ર પર ગયો �યારે બની રહ�શે.
50 વષ� પહ�લા આ બાબત અસામા�ય ગણાતી. એ ��ી સુ�દર હતી અને �યારે માઈકલ શુમાકરની પહ�લી ફો�યુ�લા 1 રેસ થવાની બાકી હતી, લા�સ આમ����ગે
�
�
�યારે એ હામ�િનયમ વગાડ� �યારે ફિળયાની ��ીઓ િન�દાક�થલીના� ઢોલકા� હø ટ�ર-ડી-�ા�સમા ભાગ લીધો નહોતો, �ડએગો મેરાડોના િવ� િવજેતા રણમા� �ી�યુ� ગુલાબ
વગાડતી. સુ�દર હોવુ� એ પણ ગુનો! આજ���ટનાની Ôટબોલ ટીમનો ક��ટન હતો અને િપટ સા��ાસ �ા�ડ �લેમ ø�યુ�
ે
તોતડ�� બોલનાર �ય��તની મ�કરી કરવા માટ� લોકો ýણીýઇને અઘરા નહોતુ�. રોજર ફ�ડરરનુ� નામ અý�યુ� હતુ�, લાયનલ મેસી હજુ બાળક હતો, ઇષા�નુ� બીજુ� નામ ��ી છ� એવુ� શે�સિપયર કહી ગયા છ�. િસ�ગારે ખેલ પાડી
શ�દો બોલવા જ પડ� એવા ��ો પૂછ�, જેથી તોતડાતો માણસ અપમાિનત ઉસૈન બો�ટનુ� નામ કોઈએ સા�ભ�યુ� નહોતુ�, બિલ�ન વોલ હજુ સાબૂત હતી અને દીધો. જે હોય તે, સ�ય એ છ� ક� િસ�ગાર એટલી બધી ખૂબસૂરત હતી ક� એના�
થાય! કોઇનો આ�મિવ�ાસ ખ�મ થાય તેવી પેરવી કરવામા� ઘણા લોકોને મý યુ.એસ.એસ.આર. એક મોટો દેશ હતો. લેખનુ� તા�પય� એ હતુ� ક� સિચનના સૌદય�નુ� વણ�ન કરવા માટ� શ�દકોષ ઓછો પડ�! સનત શેઠ જેવો કાબેલ પુરુષ
આવે છ�. માનશો? �વરાજ મ�યુ� પછી દુિનયાની સૌ�થમ સા�યવાદી સરકાર કાળખ�ડ દરિમયાન જેટલા પણ મોટા ખેલાડીઓ હતા, (િ�ક�ટ અને િ�ક�ટ એમને એમ તો લપ�યો નહીં હોય ને! �
�
�
ક�રાલામા રચાઇ હતી. ચૂ�ટણી �ારા દુિનયામા રચાયેલી એ પહ�લી સા�યવાદી િસવાયની રમતોમા�) એ બધા અ�ત થઇ ગયા, કોઈની કાર�કદી� સમા�ત થઇ શીષ�કપ���ત: મુક�લ ચો�સી
સરકાર હતી. એ સરકારના મુ�ય�ધાન ઇ.એમ.એસ. ન�બુિ�પાદ હતા. ગઈ ક� પછી કોઈ સિચન જેટલુ� લોકિ�ય ર�ુ� નહીં. સિચન કોણ છ� એનો જવાબ
આિદ શ�કરાચાય�ની અટક ‘ન�બુિ�પાદ’ હતી. અ�ૈત િસ�ા�તના �ેરણાપુરુષના મારી પાસે નથી, ટીવીમા� સિચનને બે�ટ�ગ કરતો ýયો �યારે એવુ� લાગતુ� હતુ� ડણક
�
ગામનુ� નામ કાલ�ડ હતુ�. એ ગામે 1957ના વષ�મા� અિખલ ભારતીય સવ�દય ક� શારýહમા કા��ોિવ�સના પરફ��ટ �લેક હોલ બોલને એના માથા પરથી
સ�મેલનમા� જવાનુ� બ�યુ� �યારે ધ�યતાનો અનુભવ થયો હતો. માનશો? ક�દાવીને એને �ધા હાથની લપડાક મારી �યારે આપણે સૌ ýણે નોન��ાઇક
�
મુ�યમ��ી ઇ.એમ.એ. ન�બુિ�પાદ તોતડા હતા. તેમને કોઇ ગા�ડા માણસે પર ઊભા હતા. મે��ાથના અહ�કારને નૈરોબી øમખાના �ાઉ�ડમા� તો�ો આચાર-િવચાર ને હ�મેશા પ��લક મેમરીમા�, ફોટો ��મ કરીને �યુિઝયમની
�
પૂછી માયુ� : ‘શુ� તમે કાયમ તોતડાવ છો?’ જવાબમા એ સા�યવાદી નેતાએ �યારે એની હતાશા ýઈને આપણે સૌએ અ�હા�ય કયુ� હતુ�. િસડનીના �ાઉ�ડ જેમ ýળવી રાખવામા કારણભૂત સોિશયલ મી�ડયા ખૂબ મોટો ફાળો આપે
�
પૂરા આ�મગૌરવ સાથે ક�ુ�, ‘ના, ફ�ત હ�� બોલુ� �યારે જ!’ øવનના �ારંિભક પર સિચનની સાથે રહીને આપણે સૌએ તેને ડબલ સે��યુરી મારવા માટ� પાનો છ�. øવનની કોઈ પણ સારી ક� નરસી એમ દરેક ઘટનાને, િવચારને ક�
તબ�� અિભનેતા �િતક રોશન તોતડા હતા. િ�ક�ટર વ�ગસરકાર તોતડા હતા. ચડા�યો હતો. શોએબ અ�તરને સે��યૂ�રયનમા� થડ�મેન પર ઝ�ઝાવાતી િસ�સ અિભ�ય��તને િમટાવી ન શકાય એમ સોિશયલ �લેટફોમ� ýહ�રમા� ýળવી
�
અરે! પોતાના િવિશ�ટ અવાજ માટ� ýણીતા અિભનેતા રઝા મુરાદ પણ તોતડા મારી �યારે �ટ��ડયમમા� આપણે સૌ હાજર હતા અને �યારે 28 વષ�ના લા�બા રાખે છ�. કદાચ આ પણ એક કારણ હોઈ શક�. નાલેશીની ક� બદનામીની
હતા. આ�મિવ�ાસ િવનાનુ� øવન પાટ�ટાઇમ ��યુ જ ગણાય. આ�મગૌરવ �તરાલ બાદ ભારત િવ�કપ ø�યુ� એ કપ મા� ટીમે જ નહીં, આપણે સૌએ ગ�ભીરતા સોિશયલ મી�ડયા યુગમા� ખૂબ વધારે છ� અને એ જ કારણે
િવનાનુ� øવન એટલે Óલટાઇમ ��યુ! તટ�થ મનુ�ય પણ ý સ�ય�થ ન હોય �ચ�યો હતો. હ��પી બથ�ડ� (24 એિ�લ, 1973) સિચન ત�ડ�લકર! બદનામીનો ડર આજના �કશોર તરુણ અને યુવાનોને ખૂબ વધારે સતાવી ર�ો
તો એની તટ�થતા વા�ઝણી ગણાય. વા�ઝણી તટ�થતા સૌથી વધારે નડી હોય છ�. સોિશયલ મી�ડયા �ારા સý�તા નવા પ�રમાણો હોય ક� પછી ભૂલ-ભરેલી
એવા મરદ માણસને લોકો વીર નમ�દ કહ� છ�. સમયના હ�તા�ર ક� મુખા�મીયુ�ત નાની-નાની અિભ�ય��તઓ હોય, સમાજ તરીક� આપણે
}}} આપણી જ આવનારી પેઢી સાથે જ�રથી ખૂબ વધારે આ�મક બની ર�ા હોય
સારી છ� તેનુ� ઉદાહરણ ભારત અને તેનુ� ને��વ છ�, પણ પાડોશી નેપાળ અને તેવુ� લાગે છ�. શુ� આપણે એવા સમાજનુ� િનમા�ણ કરી ર�ા છીએ ક� �યા� હø
પાઘડીનો વળ ��ડ� �ીલ�કાની હાલત ખરાબ છ�. ચીની શાહ�કારોની લપેટમા� આવીને આિથ�ક રીતે વય�ક પણ ન થયા હોય તેવા તરુણો, �કશોરો ક� બાળકોને પોતાની મૂખા�મી ક�
તમે ગ�ભીર હોવાનો ડોળ આ બ�ને દેશો દેવાિળયા થઈ ગયા. આજની ઐિતહાિસક ��થિતએ દુિનયાને નાનામા� નાની ભૂલની સý પહ�લા તો મહા�યથા અને �યાર બાદ મોત જ મળ�?
�