Page 12 - DIVYA BHASKAR 042922

Friday, April 29, 2022 | 12

ે
‘િબગ ��ર’ કહ�વાતી સા�યવાદી સ�ાઓ સામ દરેક
જ�યાએ ટચૂકડા દેશોએ માથુ� �ચ�યુ� અન ગુલામી
ે
�વીકારી નથી. આવનારા િદવસોમા� �વા�ીન દેશો

પોતાની રીતે િન��યો લેશે એ ઐિતહાિસક વ�િ�ક
પ�રવત�નની િનશાની બની રહ�શે

ધરાવતા મહા�મા ગા�ધી પણ રોલેટ એ�ટ �દોલન દરિમયાન િવચિલત થઈ
ગયા, જિલયા�વાલા હ�યાકા�ડ પછી િ��ટશ સ�માનનો િખતાબ પાછો આપી
દીધો હતો. આવુ� જ રિશયા-ચીનના સા�યવાદ માટ� થયુ�. રિશયન �ટ�િલન
�
અને ચીની માઓએ �ા�િત કરી અને પછી �ા�િતના� સ�તાનોને ભરખી ખાધા.
મહાિવ�ાન ગણાતા એમ. એન. રોયે ભારતીય સા�યવાદની �થાપના
છ�ક તાશક�દમા� બેસીને કરી હતી પછી �મ તૂ�ો એટલે રે�ડકલ �ુમિન�ટ
�
સ�ગઠનની �થાપના કરી, અવની મુખø જેવા ક�ર સા�યવાદીન સાઇબી�રયા
ે
જગત જમાદારીના િદવસો… જેલમા �ટ�િલન શાસન દરિમયાન મારી નાખવામા આ�યો અને �ટ�િલન
�
�
નીિતનો િવરોધ કરનારા વીરે��નાથ ચ�ોપા�યાયની પણ એ જ હાલત થઈ.
ચીને પણ સા�ા�યવાદ િવ�તાય� અને તેની આસપાસના દેશો, ભારત
સિહતની જમીન દબાવી દીધી. િતબેટને પણ હડપ કરવામા� આ�યુ�, તે આજ
હવે નબળા પડી ર�ા �� સુધી મુ�ત કરી શ�યુ� નથી. હાલનો રિશયન સ�ાધીશ �લાિદમીર પુિતન
સા�યવાદી નથી, પણ �વભાવ સરમુખ�યાર તો છ� જ. તેને યુ��ન સિહતના પ�ા
ે
પર પોતાની કઠપૂતળી સરકારો ýઈએ છ� જેથી નાટો સામેની �ભાવી રાજકીય
નીિત પેદા થાય. અ�યારે આટલા િદવસો પછી પણ રિશયાના આ�મણમા�
લેશમા� ફ�રફાર થયો નથી અને પુિતને કહી દીધુ� ક� યુ�િવરામ અને મ��ણાનો
ડ�ડ એ�ડ આવી ગયો છ�. ýક�, તમાચો મારીને ગાલ રાતા� રાખવા જેવુ� આ
�
મી �ડયામા આવતા સમાચારો અને અહ�વાલો ક� િવ�ેષણ પણ કરી ર�ુ� છ� તે અભૂતપૂવ� છ�, પણ તેના� કારણો ભૂ-રાજકીય અને ભૂ-સા��ક�િતક લ�ણ છ�. રિશયાની આિથ�ક ��થિત કથળવા મા�ડી છ�. યુ��ન લડાઈનો સૌથી
ઉ� િવરોધ અમે�રકામા� નહીં, રિશયામા થઈ ર�ો છ�!
ે
ચળાઈન આવતા� હોય છ� અને આ ચાળણી અલગ અલગ
�
છ� - િજયોપોિલ�ટકલ અને િજયોક�ચરલ.
ે
�કારની રહ� છ�. �યા�ક રા�ય, �યા�ક સમાજ, �યા�ક �ય��તગત લેિનને કરેલી રાજકીય �ા�િત પછીથી સા�યવાદન અને મો�કો-ક���ી એક સમયે વષ� 2000મા� પુિતને આિથ�ક ઉદારીકરણનો ર�તો અપના�યો
આ�હો અને પૂવ��હોના પડછાયા તેની પાછળ રહ�વાના જ. યુ��ન-રિશયા �ભાવને િવ�તારવાનો øવલેણ ન�શો બની ગઈ. પોલે�ડ, તેનો ફાયદો પણ થયો. દસ વષ�મા� માથાદીઠ આવક ઝડપથી વધી,
વ�ે ચાલી રહ�લા ઘમાસાણના અહ�વાલો બારીકાઈથી તપાસવામા આવે �યારે ચેકો�લોવે�કયા, હ�ગેરી અને બીજે પોતાની ઈ�છા મુજબની સ�ા પણ હવે તેમા� ફરક પડતો દેખાયો છ�. ખનીજતેલના નશામા �
�
તેનો �દાજ મળી આવે. રિશયાના હ�મલા લગાતાર ચાલતા રહ� અને કાયમ થાય તેવો ýસેફ �ટ�િલનનો ઇરાદો હતો. પોલે�ડ અને સમયના તેણે કોઇની દરકાર રાખી નહીં. 2014મા� િ�મીયા પર હ�લો
યુ�િવરામની તૈયારી ક� પછી અમે�રકા અને નાટો દેશોની હા અને ના પણ ચેકો�લોવે�કયા તો રિશયન નાગચૂડથી મુ�ત થઈ શ�યા, પણ કય� �યારે પણ પિ�મે તેના પર �િતબ�ધો લગા�યા, હવે તેનુ�
ુ�
બીý િદવસે નવી ઘોષણાઓ સાથે આવે �યારે �િમત થઈ જવાય ક� સાચ શુ�? યુ��નને સૌથી વધુ સ�કટો વેઠવા� પ�ા�. 1944મા� રિશયન હ�તા�ર �યાપક રીતે પુનરાવત�ન થયુ�. સરમુખ�યારી થોડા સમય માટ�
ક�ટલીક ચેનલોના સ�વાદદાતા જે બતાવ તે મા� યુ�થી ખેદાનમેદાન થયેલા � શાસકોએ આદરેલા જુલમથી યુ��નના 3,90,000 લોકો આિથ�ક િવકાસનો મ�ડપ બા�ધે છ�, પણ તે કાયમ ટકી શકતી
ે
��યો જ આપી શક� છ�. સમ� �ભાવનુ�, નજરે ન ચડતુ� યુ� તો રાજસ�ાના દારુણ ભૂખમરામા મોતને શરણ થયા�. આપણે �યા બીý િવ�� પ��ા નથી.
�
�
પડદા પાછળ ખેલાય છ� તેનો અસલી �દાજ આવવો મુ�ક�લ છ�. આપણા સુધી િવ�યુ� દરિમયાન બ�ગાળમા દુકાળની ��થિત ઊભી કરીને એક વૈિ�ક સમી�ક રુિચર શમા�નુ� માનવુ� છ� ક� 1950મા�
�
જે સમાચાર, િવ�ેષણ પહ�ચે છ� એ પર�પર િવરોધાભાસો જેવુ� જ રહ�વાનુ�. બહારથી આવતી મદદ રોકી, તેનુ� મુ�ય કારણ બ�ગાળી નેતા દુિનયાના 43મા�થી 35 દેશો એવા સરમુખ�યારીના હતા ક� �યા �
શ�આતમા માનવામા આવતુ� ક� અમે�રકા અને બીý દેશો, નાટો દેશો સુભાષચ�� ýપાનની સાથે મળીને િચતાગ�ગ સુધી ફોજ લઈને આવે, એક દાયકા સુધી સાત ટકા જેટલો િવકાસ દર વ�યો, પણ પછી વળતા �
�
�
રિશયાની સામે જલદીથી જ�ગે ચડશે, પણ એવુ� ના થયુ�. યુ��ન મદદ માગતુ� બ�ગાળ તેની સાથે થાય અને સમ� ભારતમા� િ��ટશ િવરોધી મુ��ત જ�ગ પાણી થયા�. પા�ક�તાનમા� અયૂબ ખાન અને જનરલ મુશર�ફની રાજકીય
�
ર�ુ�, કારણ ક� તેનુ� અ��ત�વ ýખમમા હતુ�, પણ રિશયાના હ�મલા લગાતાર થાય તે હતુ�. લોકશાહીવાદી ગણાતા ��લે�ડની આ ખતરનાક દાનત રહી, તાકાતે પા�ક�તાનને તો આત�કવાદ અને ભૂખમરા તરફ જ ધક�લી દીધુ� છ�,
ુ
�
�
ચાલ ર�ા. રણનીિતના ભાગ �પે ઝેલે��કીએ ક�ુ� ક� નાટોમા� અમે ýડાવાના તેની ઈ�ટ ઈ��ડયા ક�પનીએ તો િબહાર, ઓ�ર�સા, ચ�પારણ જેવા િવ�તારોમા� ભલે બીý કારણો પણ હોય. �યાનમારની સૈિનકી સ�ાના પ�રણામો આનાથી
ુ
નથી. રિશયાએ એક વાર યુ�િવરામની ýહ�રાત કરી અને લડાઈ ચાલ રાખી. અફીણની ખેતી ફરિજયાત કરાવીને ચીન સાથે ધ�ધો કય� અને �કસાન વધુ જુદા� નથી. તેનાથી લોકશાહી દેશોમા� �માણમા આિથ�ક િવકાસની ��થિત
પરમા� બો�બના અહ�વાલો રોજના થયા. બીø તરફ યુ��ન જે યુ�નો સામનો ક�ગાળ બ�યો. એટલે િ��ટશ લોકશાહી અને �યાયિ�યતામા અડગ િવ�ાસ (�ન����ાન પાના ન�.18)
�
ને થન રાયબ નામે �ફલાડ���ફયાના પુરાણી �કતાબોના વેપારીએ િવ�યાત િવભૂિતઓના હýરો �વા�ર આ ચોપડામા� સ��રેલા હતા!
એક લોકલ ફ�િમલી પાસેથી એક ýડો ચોપડો લગભગ પ�તીના
ે
ભાવે વેચાતો લીધો. તેમા� શુ� હશ તેનો �યાલ તેને નહોતો, પણ
તેના આકાર�કારમા� તેને રસ પડ�લો. ઘરે જઈ તેને તપાસતા ખબર પડી ક� તે
�
ઓટો�ાફ બુક હતી. તેમા� રાયબે 20 જેટલી ભાષાના છાપા�ના� અજબગજબના� એક અýયબ ઓટો�ા� આલબમ
�
ક�ટ�ગ ને દુિનયાભરના દેશોની ટપાલ �ટ�કટો ને અમે�રકાના �ેિસડ��ટ વુ�ો
િવલસન ને િ��ટશ �ાઇમ િમિન�ટર ડ�િવડ લોયડ ýજ� વગેરે મહાપુરુષોના
ઓટો�ાફ ýયા ને તેને ઓર િવ�મય થયુ� ક� �ોએિશયા નામે મ�ય યુરોપના
દેશના ýસેફ િમક�લેક નામે એક માડ�એ દુિનયાના છયે છ ખ�ડોમા� પગે ચાલીને તો રાýએ ના પાડી, ýક� પછીથી તેના અનુગામી રાýઓ એડવડ� આઠમાએ
િવધિવધ રાજપુરુષોના અને િવ�યાત િવભૂિતઓના હýરો �વા�ર લીધા હતા અને ýજ� છ�ાએ ખુશીથી આ�યા. �યા�થી તે �ા�સ ગયો તો તેના દેદાર ýઈને
અને તે બધા આ ચોપડામા� સ�ઘરેલા હતા! પોલીસે પક�ો ક� તુ� ટ�ર�ર�ટ લાગે છ�. આમ 20 વષ�મા� 175,000 માઇલના
ચોપડામા�થી ýસેફ િમક�લેક બાબત ઝાઝી િવગત ન મળી એટલે નેથન �વાસમા લીધેલા ઓટો�ાફવાળા ચોપડાનુ� વજન 60 પાઉ�ડ હતુ�. લોકો અને
�
ે
રાયબે બીજે ખ�ખ�ખોળા કરી સૂ� સા��યુ� ક� તેનો જ�મ �ોએિશયામા� 1878મા� છાપા�વાળા તેને ��વીપય�ટક કહ�વા લા�યા ને પોતાના િવશ �ચારમા� ક�શળ
�
એક ગરીબ ખેડ�તના ઘરમા� થયેલો. ýસેફ િનવ�યસની ને શાકાહારી ýસેફ� પોતે ફરીફરીને પોતાની રોમા�ચક આપવીતી કહ�વા મા�ડી. અમે�રકામા�
હતો! �ોએિશયાના તે એક �કાશક� તેને કહ�લુ� ક� તુ� પા�ચ વરસમા� 25,000 હોિલવૂડ જઈ તેણે ડગલસ ફ�બે�કસ અને મેરી િપકફોડ� જેવા હાન નટનટીઓના
ે
માઈલ ચાલી બતાવ તો તને અમુક હýર ડોલર ઇનામ આપીએ! અને તે ઓટો�ાફ લીધા. �તે તેણે ýહ�ર કયુ� ક� હવે મને થાક લાગે છ�. ઓટો�ાફનુ�
ઊપડ�લો બગલથેલો લઈને 1901મા� િવ��વાસ. ઇટાલી, મા�ટા, �યા�થી આલબમ મ� હાથગાડીમા, �ર�ામા�, ખ�રગાડીમા�, રેલગાડીમા� વ��ાયુ� છ�.
�
ે
દ�રયાઈ માગ� સાઉથ અમે�રકા. �યા� તેના કહ�વા મુજબ, તેને આહ���ટનામા� હવે હ�� આને વેચવા માગુ� છ��. કોઈ કદરદાન મળ� તો. તેને આશા તો હતી
સાપ કરડ�લો, ને �ાિઝલના વષા�વનમા� ભૂલો પડતા� તેણે નવ િદવસ િમિલયન ડોલરની; પણ કોઈ 10,000 આપે તોય લેવા તૈયાર હતો. ક�ટલાય
વગડાઉ વન�પિત ખાઈ ગુýરો કરેલો ને ફરતો ફરતો �તે 1908મા� �ય�નો પછી �ફલાડ���ફયાના એક તવ�ગરે $2500મા� હા�સલ કય�. કહ�વાય
તેણે ભડકીલા પોશાક સાથે પગ મૂક�લો અમે�રકામા�. ýસેફ છ� ક� િમક�લેક તેના આલબમમા� વધુ ને વધુ પાના� ઉમેરતો ગયો અને એક
રોનકી હતો, બોલકો હતો. ગમે તેની સાથે ગામગપાટા� નીલે ગગન છ��લા હ�વાલ મુજબ કોઈ તે 56 પાઉ�ડના વજનના આખા સ��હના $50,000
મારવા લાગતો અને લોકો ક�તૂહલથી તેની દેશિવદેશની સમયના િ��ટશ િહ�દુ�તાનમા� કોના કોના �વા�ર લીધા તે આપવા તૈયાર થયેલુ�. તેમા�થી �ફલાડ���ફયાના લોકલ ફ�િમલી પાસે તે સ��હ
દા�તાન સા�ભળતા. ક� તલે જણાવેલ નથી, પણ બમા�મા� તેણે �યા હાથી ઉપર બેસીને ક�વી રીતે આ�યો અને એક સમયના મહાિવ�યાત દુિનયાના ખૂ�દનરાનુ�
�
સન 1908થી 1911 સુધીના અમે�રકાની �દર તેણે ‘ને�ટવો’ સાથે ફોટો પડાવેલો. �યા�થી ઇિજ�ત, ��લે�ડ, પાછળથી શુ� થયુ� તે રહ�યની વાત છ�.
કરેલા �વાસની િવપુલ માિહતી તે સમયે છાપા�મા� છપાયેલી. મધુ રાય �ા�સ, જમ�ની, ડ��માક�, ઇટાલી, �પેઇન અને પોટ��ગલ! િશકાગોમા� કોઈ ýસેફ િમક�લેક નામે �ોએિશયન રહ�તો હોવાનુ� 1940ની
કોઈ કહ�તુ� ક� િમક�લેકને ચારથી નવ ભાષા આવડ� છ�. તેણે અલબ�, દરેક �થળ� ýણીતી �િતભાઓના હ�તા�ર વ�તીગણતરીમા� આવેલુ� પણ તે આ કથાનો નાયક ýસેફ હતો ક� બીý કોઈ
ક�ટલી ýડ પગરખા� વાપયા�, તેનુ� વજન ક�ટલુ� ઊતયુ�, બધુ� ચચા�તુ� ઉઘરાવતો ઉઘરાવતો તે 1914મા� પાછો અમે�રકા આ�યો. હવે તેની ખાતરી મળી નહોતી. નેથન રાયબ કહ� છ� ક� િમક�લેક બોલકો હતો ને તેણે
ે
લોકોમા�. એક ýડા બનાવનારી ક�પની તેના િચ� અને નામ સાથે તે અમે�રકાનો નાગ�રક બનેલો. પોતાની દા�તાન કહ�તા� કહ�તા� થોડા� રંગરોગાન કીધા� હશ પણ એ તો દીવા
�
�
રબરના સોલવાળા ýડા�ની ýહ�ર-ખબર કરવા મા�ડી. ýસેફ 1911મા� ગયો �યા 1914મા� પહ�લુ� િવ�યુ� ફાટી નીક�યુ�. જે 1918મા� પૂરુ� થતા� વળી જેવી ચો�ખી વાત છ� ક� આ ચોપડો જેમા� સાદા બે�કરથી મા�ડીને ��લે�ડના રાý
�
�યૂઝીલે�ડ, �ફિલપી�સ, ýપાન, ચીન, િસ�ગાપુર ને િહ�દુ�તાન, ને બમા! િમક�લેક ગયો િ�ટન, �યા ડાઉિન�ગ ��ીટ ઉપર જઈને તેણે લોડ� કઝ�નના સુધીના હýરો આસામીઓના હ�તા�ર છ� તે સૌ સાલ પહ�લા�ની દુિનયાનો
�
��મથસોિનયન નામે જે માિસકમા આ લેખ �કટ થયો છ� તેમા� િમક�લેક� તે �વા�ર લીધા તથા રાýિધરાજ ýજ� પ�ચમના લેવા બ�ક�ગહામ પેલેસ ગયો એક નજરે આબેહ�બ િચતાર છ�! જય કાિત�ક�ય!�
�