Page 12 - DIVYA BHASKAR 022522
P. 12
Friday, February 25, 2022 | 12
સરહદી પ�ýબનો �ૂ��ણીર�ગ રાખે છ�. આવી અલગ ક��ેસો ઓલ ઈ��ડયા ક��ેસ-િતવારી, િવ�લવી બા��લા
ક��ેસ, ભારતીય લોક ક��ેસ, ભારત મ�લ ક��ેસ, ભારતીય રા��ીય જન
ક��ેસ, ડ��ન ક��ેસ, ગા�ધી-કામરાજ ક��ેસ, ઈ��ડયન ક��ેસ સોિશયિલ�ટ,
ઈ��ડયન સોિશયિલ�ટ ક��ેસ-િસ�હા �ૂપ, ઓલ ઈ��ડયા ગરીબ ક��ેસ,
�
ઈ��ડયન નેશનલ ક��ેસ-ઓ , ઈ��ડયન નેશનલ ક��ેસ-ઉસ, જન ક��ેસ,
ક�રળ ક��ેસ, ક�રળ ક��ેસ-જે, ક�રળ ક��ેસ-એમ, ક�રળ ક��ેસ-પી, કામરાજ
થોડોક �યામ, થોડોક �ેત દેશીય ક��ેસ, તાિમલનાડ ક��ેસ, �ણમૂલ ક��ેસ, રા��વાદી ક��ેસ...આ
�
યાદી �પ�ટ કરે છ� ક� ભારતીય રાજકીય પ�ોમા� તરેહવારના ભેદ-મતભેદ તેને
મુ�ય પ�માથી છ�ટા પાડીને પણ તેની �િશક �પે સાથે રહ�વાની માનિસકતા
રહ� છ�. આ પા�ચ �દેશોની અને પછી રા��ીય ચૂ�ટણીમા� મુ�ય રાજકીય પ�ને
માટ� આવા ક�ટલાક �સ�ગો આવશે.
રહી વાત ચૂ�ટણીમા� �ચારના મુ�ાઓની, તો �થમ અને સાવ�િ�ક મુ�ો
�� ýબનો 2022નો જ�ગ લગભગ કોઈ આગાહી કરી શકાય તેવો હારે ક� øતે, બધી ચૂ�ટણીમા� કાયમ ક�દી પડતા હોય છ�, તેમા� એક ઉમેરો કોઈ પણ રીતે સ�ા �ા�ત કરવાનો છ�. પ�ýબ જેટલુ� સ�� રા�ય છ� એટલુ�
�રવો�યૂશન મા��સ��ટ પાટી�નો થયો છ�. બીø જય �કસાન, જય જવાન પાટી�
નથી, પણ તેનો �ચાર અને પ�રણામ સુધીનો ર�તો �દાø
શકાય છ�. 20 ફ��ુઆરીથી 10 માચ� સુધીમા� બધા પ�ો પોતાની પણ છ�. એક પ�નુ� નામ પ�ýબ સેવા દળ છ�, કોઈ િબય�ત િસ�હ તેનો નેતા છ�. જ ગૂ�ચવાડાભયુ� છ�. અહી સૌ �થમ ગઠબ�ધનની સરકાર લગભગ 1967મા�
ં
�યૂહરચના �માણે મેદાનમા� છ�. રાજકીય પ�ોમા� મુ�ય તો ક��ેસ, અકાલી, બહ�જન સમાજ દિલત શીખોનો મુ�ો આગળ ધરીને ચૂ�ટણી લડ� છ�. ક��ેસના ભારતીય જનસ�ઘ અને અકાલી દળની બની હતી. પછી ઘણા� ýડાણ થયા�
ભાજપ, આમ આદમી ગણી શકાય. પ�ની સ��યા આટલી જ નથી. જેના મુ�યમ��ી ક��ટન અમ�ર�દર િસ�હનો વા�ધો હતો ક� આ િસ� જેવા માણસને અને તૂ�ા�. હાલની ક��ેસ સરકાર સ�ગઠન અને સરકાર એમ બે છાવણીમા �
રિજ���શન ના થયા હોય તેવા પ�ોની સ��યા �ીસ જેટલી છ�. અપ�ો પણ પ�ે �મુખ બનાવવો ýઈએ નહીં, તે સરહદી પ�ýબ માટ� સુર�ાની સમ�યા િવભાિજત થઈ ગઈ છ�. િસ� અને ચ�ની- ýણે ક� øવરામ ýશીની બાળ
ઓછા નથી. બેઠકો તો 117 છ� પણ તે બેઠકો પર ઉમેદવારો 500 જેટલા થશે બનશે. િસ� અનેક પ�ોમા� ફરીને ક��ેસમા વળી પાછો આ�યો છ�. િ�ક�ટ વાતા�ઓના� પા�ો હોય તેમ એકબીýની સામે પ�ા છ� ને સામસામ આ�ેપો
�
ે
એવુ� દેખાય છ�. રાજકીય પ�ોએ શ�ય હોય તેટલી મથામણ ગઠબ�ધનોની કરી. અને મનોરંજન તેના િ�ય �ે�ો છ�. પા�ક�તાન જઈને પૂવ� ખેલાડી ઈમરાનને પણ કરે છ�.
તેમા� પણ તરેહવારની પ�ર��થિત છ�. એક અકાલી દળ છ�, તો બીજુ� સ�યુ�ત ગળ� વળગીને ભરપૂર �શ�સા કરી આ�યો. છ�વટ� ક�ટાળીને અમ�ર�દર િસ�હ� રાહ�લબાબાએ સમજૂતીનો જે �યાસ કય� તે જલદીથી ફારસ સાિબત થઈ
ં
અકાલી દળ. આપ અને બહ�જન સમાજ પ� છ�. ભાજપની સાથે બીý બે પ�ો ક��ેસને છોડી અને જે નવો પ� �થા�યો તેને પ�ýબ ક��ેસ નામ આ�યુ� જશે. આમેય ક��ેસ અહી ભલે સ�ા પર રહી હોય, પણ તેની ઐિતહાિસક
નીકળી ગયા હોય અથવા
છ�. એક સ�યુ�ત સમાજ સેવા મોરચો છ�. તેના એક નેતાનુ� નામ જ ‘ગુમનામ
ય
સ
છ�. અનેક �દેશોમા� ક��ેસમા�થી જે
નુ
છ છ . . એક સ ય � ુ � ુ ત સમ ા જ સવ ા મો રચ ો છ . ત ના એ ક ન તા ન ન મ જ ગ ુમ ના મ છ . અનક �દશોમા ક��સમાથી જ નીકળી ગયા હોય ભૂલોનો કોઈ પાર નથી. િભ�દરાનવાલેનો ઉપયોગ અકાલી સ�ાને તોડવા
મો
ના
ા
ે
ે
ા
કાઢી મૂકાયા હોય તે નવો
મ
ન
�
મ
છ�
�થાપે
િસહ’ છ�, પ�રણણામ પછી ત આવુ નામ સાિબત કરી આપશ.
િસ�હ’ છ�, પ�રણામ પછી તે આવુ� નામ સાિબત કરી આપશે. કાઢી મૂકાયા હોય તે નવો પ� �થાપે છ� માટ� ક��ેસે કય� તો તે પછીથી પ�ýબમા પોતાની સરકાર ચલાવવા લા�યો,
�
�
પ�
છ
દી
�
.
છ�
ઓન
સા
ટી
�ય
વા
ટી
ા
મા
�
તે
ે
શ�દ
અચૂક
ક��ેસ
પ
પ
ે
બે
,
અન
,
�ો
�ો
નુ
�
પ�
પ�
ના
મ
ના
ી
,
વળ
વળી, એક પ�નુ� નામ લોક ઇ�સાફ પાટી� છ�. સા�યવાદીઓના બે પ�ો, અને તેમા� ક��ેસ શ�દ અચૂક આત�કવાદ એટલો વ�યો ક� �વણ� મ�િદરમા� ક���એ સેના મોકલવી પડી
ક
ક
એ
એ
મ
ક
ફ
ઇ�સા
લો
લ
પા
પા
સમયના અને િભ�દરાનવાલે તેમા� માય� ગયો તે ઘટના ઓપરેશન �લૂ �ટાર
તરીક� ýણીતી છ�.
હ�તા�ર આવુ� જ ખાિલ�તાનન છ�. ભારતથી અલગ જેમ એક
ુ�
પા�ક�તાન બ�યુ� તેવો ઇરાદો ખાિલ�તાનનો ર�ો છ�. �ીમ�ત
િવ�� પ��ા શીખ અલગાવવાદીઓ ક�નેડા અને બીજે રહીને આિથ�ક મદદ સાથે
અલગાવનુ� િવ��� ઊભુ� કરવાનો �ય�ન વ��થી કરે છ�, પણ તેઓ
સફળ નથી થયા. ચૂ�ટણી સમયે તેઓ વધુ સિ�ય થઈ ýય છ�. અમ�ર�દર
િસ�હની એ ચેતવણી ગ�ભીર છ� ક� પ�ýબ એક સરહદી રા�ય છ� અને તેની
�ત�રક સુર�ા માટ� સýગ રહ�વુ� જ ýઈએ. પ�ýબ 1947ના� િવભાિજત
લોહીલુહાણ ��યો ભૂલી ગયુ� નથી. ભારત-િવભાજનમા� પા�ક�તાને કરેલી
�
હ�યાઓમા સૌથી અિધક સ��યા પ�ýબની હતી. સરહદ પારનો આત�કવાદ
કા�મીર અને પ�ýબને માટ� એકસરખો ખતરનાક છ�. ચૂ�ટણી દરિમયાન
અરાજકતા અને અલગાવ માટ� ક�ટલા�ક ત�વો સિ�ય થઈ ýય છ� અને બહારથી
(�ન����ાન પાના ન�.18)
પ�ýબ 1947ના� િવભાિજત લોહીલુહાણ ��યો ભૂલી ગયુ� નથી. ભારત-િવભાજનમા� પા�ક�તાને કરેલી
ે
હ�યા�મા� સૌથી અિધક સ��યા પ�ýબની હતી. �ૂ��ણી દરિમયાન અરાજકતા અન અલગાવ મા��
ે
ક��લા�ક ત�વો સિ�ય થઈ ýય છ� અન બહારથી તેને મદદ પણ મળી રહ� છ�
િજ�દગી øવવાના �પો��મા� ��યુ પછી પણ બહાદુરભાઈ પહ�લુ� ઇનામ øતી ગયા!
એક બહાદુર જણ
�
�
�
દા યકાના દાયકા પહ�લા તે સમયના અિભયાનના� સહસ�પાદક ગયો, અને વ��ના વાણા� વાયા ને øવતા રહ�વાની તેમ જ મગજની તુલા
ટકાવવાની સતત લડતમા� બેએક દશકા મારાથી સુધી કા�ઈ લખાય નહીં.
શીલા ભ�� ગગનવાલાને વરધી આપેલી ક� જૂનાગઢ ýઓ ને
ુ�
તમારા મગજમા� જે આવે તે લખી લાવો. મારે મનોજ મ� અનેક ગામ બદ�યા� ને કામ બદ�યા� ને ઇકડમ િબગડમ િતકડમ કરતા�
ખ�ડ��રયાના ઘરે ઊતરવાનુ� હતુ� પણ તે પછી ક�ટલા િદવસ રહ�વુ� ને શુ� કરવુ� ને ફરી દાયકા વી�યા ને હ�� ફરી ભારત પાછો આ�યો અને ગુજરાત સાિહ�ય
શુ� લખવુ� ને એવુ� બધુ� તે સુદશ�ના સહસ�પાદક� કહ�લુ� નહીં. અક�ડ�મી �ાયોિજત વાતા િશિબરનુ� મારે સ�ચાલન કરવાનુ� ગોઠવાયુ�, હ�મ�ત
�
�
�
મનોજને �યા હ�� ઊતય�, ને �યા�ના� �યુિઝયમો ýયા�, �યા�ની મજેવાડી નાણાવટીની કદાવર છ�છાયા હ�ઠળ ચાલતી શાળામા, મુકામ જૂનાગઢ મ�યે.
દરવાજે સરદાર પટ�લની હાકલના પડઘા સા�ભ�યા, �યા�ના ઇિતહાસમા � તેના શણગારેલા ક�પાઉ�ડમા� અચાનક �વેશે છ�, ફટાકાબ�ધ સફ�દ ઝ�ભો ને
હ�ત�ેપ કરનારા મુર�બીઓને મ�યો, ખાધુ� ને પીધુ� ને રાજ કીધુ�. �યા � લ�ઘો ફરકાવતા બહાદુરભાઈ વા�ક! અને અરે? માય ગોડ! બહાદુરભાઈ
એક મુર�બીએ ફોન કરી મને એમના ઘરે જમવા બોલા�યો, તે હતા �ધ થઈ ગયા છ�?
બહાદુરભાઈ વા�ક. અલબ� આ સઘળ�� કાશીએ કરવત મુકા�યા જેવી મારી
મને વીજળીનો એક સુખદ �ચકો લા�યો: આહા! નીલે ગગન અમે�રકાની િજ�દગાની દરિમયાન મગજના �ાનત�તુઓની
બહાદુરભાઈ! વ�� પહ�લા મારી પાસે ઘરભાડાના પૈસા બેવડમા� બીø કરોડો બાબતોની રýટી ભેળ�� િવસરાયેલુ�
�
નહોતા �યારે િશવક�મારની સલાહથી ચા�દનીની વાતા � ક� તલે પ�ુ� રહ�લુ�. અને ગયા અઠવા�ડયાની સમી સા�જે હ�મ�ત
�
�
�
હરીફાઈમા મ� એક વાતા મોકલેલી જેમા� મને બીજુ� ઇનામ નાણાવટીનો સ�દેશો આવે છ� ક� બહાદુરભાઈનુ� અવસાન થયુ� હો��પટલમા�થી જ ���ટિવહીન અવ�થામા તેમણે કાગળ પર Ôટપ�ીથી માપ
મ�યુ�, અને ભાડ�� ભરાયુ�. અને યસ! પહ�લુ� ઇનામ મેળવનાર મધુ રાય છ�! અને પેલી િવસરાયેલી વાતો ઊભરાઈ આવી; ચા�દની– લઈને સ��યાબ�ધ વાતા�ઓ લખી હતી. એમને ગુજરાત સાિહ�ય એક�ડમીનો
ે
હતા બહાદુરભાઈ વા�ક. આમ અચાનક એમનુ� ઇજન સા�ભળી બ�ધુ િવશ િવગતે ýણવાનુ� કૌતુક થયુ�. જૂનાગઢ જેવા શહ�રમા� પુર�કાર, ધૂમક�તુ પુર�કાર તથા ક�માર ચ��ક એનાયત થયા હતા. જહા�ગીર
�
�
�
હ� થયો. બેઠા� બેઠા�, એસટીની સિવ�સ કરતા� કરતા� સાિહ�ય, ફોટો�ાફી, આટ� ગેલેરીમા� એમના� િચ�ો �દશા�યા� હતા ને એમના� િચ�ો મહિ� રિવશ�કર
�
મનોજે ક�ુ�, આ બહાદુરભાઈ િજ ચીજ હાથમા �યે એની વા�હ� ક�િલ�ાફી, િચ�કામ, સુથારીકામ ને સ��ક�ત ને �યોિત� જેવા� �ે�ોમા� રાવળ� વખા�યા હતા! �
�
લાગી ýય ને મા�ટરી મેળવી �યે. વાતા�� લખ છ�; સુથારી કામ; ફોટો�ાફી; એમણે તરવરાટપૂવ�ક પોતાની િસસ��ા અિભ�ય�ત કયા� કરી. અને ����મા� �ખો ગુમા�યા પછી પણ બહાદુરભાઈએ આટલુ� િસ� કયુ� ને આ
ે
િચ�કામ; ક�િલ�ાફીમા ઇ બધામા હ�િશયાર છ�, ને સ��ક�તમા� ર�નની ઉપાિધ એમને �ખોમા� ઝામરની આનુવા�િશક સમ�યા િનમા�ણ થતા� તબીબોની લીટીઓનો લખનારો તેની િજ�દગીની દૈિનક સમ�યાઓથી રા�ક થઈને તમારી
�
�
લીધી છ�, કાટ��ન ચીતરે છ�, વોલીબોલ રમે છ�, ને �યોિત�ે ýય છ�! કોઈ સલાહથી એક જ �ખમા� મા� પા�ચ-દસ ટકા ���ટ આવી હતી. આથી તેમણે સહાનુભૂિત માટ� ટોપી લ�બાવી કહ� છ� ક� øવતા રહ�વાની સતત લડતમા� બેએક
�
ýણકાર પાસેથી મેઇન–મેઇન ચીજ સમø �યે ને પછી પોતાની હ�યા ઉકલતથી િચ�કલાને િવરામ આપી લેખન કાય� હાથમા લીધુ�. દશકા મારાથી સુધી કા�ઈ લખાય નહીં! ø–ýનથી િજ�દગી øવવાના �પોટ�મા�
ુ�
�
ચે��પયન થઈ ýય! �યારે ����મા અમરેલી �ાનસ�મા કોઈએ ટકોર કરી ક� ‘તે તો હવે ��યુ પછી પણ બહાદુરભાઈ પહ�લુ� ઇનામ øતી ગયા! ઈ�ર એમના આ�માને
�
કોઈ કારણસર તે વખતે ચે��પયનને �બ� મળાયુ� નહીં. હ�� અમે�રકા પાછો �ધળા થઇ ગયા, તે શુ� લખી શકવાના?’ જેના ��યુ�રમા� ����મા � શા�િત આપે. જય િસસ��ા.’