Page 11 - DIVYA BHASKAR 021822
P. 11

Friday, February 18, 2022










                                                                                  �
                                                                       ે
            ભોગવવાની કળા ન સમýય, તો ભોગમૂલક �િન��ો માણસન સતત કનડ ��. કનડગતથી બચવુ� હોય, તો ‘ભોગિવવેક’ ક�ળવાય તે ખૂબ જ�રી ��
        વ�રા�ય પણ થો�રયાના ����ા જેવો નહીં,








                      પરંતુ તુલસીના પાન જેવો ભીનો હોવો ���







          સ�    �ક�તના િવ�ાન લેખક અને ‘કાદ�બરી’ના સજ�ક બાણના øવન
                સાથે ýડાયેલો એક �સ�ગ ��. ��યુની �ણ નøક �� એમ
                સમøને બાણભ�� િવચાર કય�. પોતે લખેલી અધૂરી ક�િત
        ‘કાદ�બરી’ કયો પુ� પૂરી કરી શક� એમ ��? આ વાતની પરી�ા કરવા માટ�
        બાણભ�� એક યુ��ત કરે. સામે એક ઝાડના ઠ��ઠાનુ� વણ�ન કરવાની બ�ને પુ�ોને
        સૂચના કરી.
                 મોટા પુ�ે ક�ુ� : ‘શુ�કો ��: િત��િત અ�ે ।’
                 નાના પુ�ે ક�ુ� : ‘નીરસતરુ ઇહ િવલસિત ।’
          બ�ને પુ�ોએ આપેલા જવાબ સા�ભળીને બાણભ�� અધૂરી ‘કાદ�બરી’ પૂરી
        કરવાનુ� કામ નાના પુ�ને સ��ય. કારણ શુ�? મોટા પુ� િનરી�ણ કરીને શુ�ક
                           ુ�
                                        ે
                                        ે
        �� સામે �ભુ� �� એવી વાત પરખી, �યારે નાના પુ� દશ�ન �ારા ઠ��ઠા જેવા
        ��મા� પરમ ચેતનાની શોભા નીરખી અને પરખી! િનરી�ણ અને દશ�ન વ�ે
        આટલો તફાવત ��. બાણભ� જેવા સમથ� િપતાની પરી�ામા� નાનો પુ� પાસ
        થયો, �યારે મોટો પુ� નપાસ થયો!
                  �
                       ે
          આપણે �યા ધમ��ે� શુ�કતાને સદ્્ગુણ માનવામા આવે ��, �યારે
                                 ���
                                          �
        દશ�નાિભમુખ સ�દયા�નુભૂિતને અિન��નીય ક� ધમ�િવરોધી બાબત ગણવામા�
        આવે ��. ધમ� સાથે થો�રયાના ઠ��ઠા જેવો શુ�ક વૈરા�ય ýડાઇ ગયો ��.
              �
        વા�તવમા ધમ�નો સ�બ�ધ તુલસીના પાનની ભીનાશ સાથે હોવો ýઇએ. ભ��ત
        કદી શુ�ક નથી હોતી. ભ��ત તો ભીની જ હોય ��. મીરા�બાઇ શુ�ક હોઇ શક�?
        નરિસ�હ મહ�તા શુ�ક હોઇ શક�? દેવિષ� નારદ શુ�ક હોઇ શક�? રાધા શુ�ક હોઇ
        શક�? અરે! ક�બý જેવી િ�વ�ા પણ શુ�ક હોઇ શક�? ક��ણ જેવા યુગપુરુષની
        સમીપે કોઇ પણ �ય��ત શુ�ક રહી શક�? ક��ણ રાજે�ર હતા, રસે�ર હતા
        અને સાથોસાથ સવ�લોકમહ��ર હતા. જે ‘સવ�લોકમહ��ર’ હોય તે વળી,
        સૌનો સુ�દ (િમ�) હોઇ શક�? ગીતામા� ક��ણે પોતે એક જ �ોકમા� આ વાત
        કહી દીધી ��. (ગીતા : 5, 29) જે સવ� જગતનો ‘બૉસાનુબૉસ’ હોય તે કદી
        સવ� øવોનો સખા શી રીતે હોઇ શક�? આ જ તો ક��ણની ખૂબી ��! એકસાથે
                                �
        િમ��વ અને �વાિમ�વ એક જ િવભૂિતમા વસે તેનુ� નામ ક��ણ! આવી િવભૂિત                             િવચારોના
        જ ક��ણ હોઇ શક�.                                       હો છો.                                                  તેનુ� એક િવધાન ��. યોગમાગ�ની સમજણ આપતી વખતે
                                                                 ે
                                                                  �
          �યા� પણ બે નદીઓનો સ�ગમ થાય �યા આપોઆપ તીથ� રચાઇ ýય   }  તમ કૉફી પીઓ �યારે, કૉફીને ભોગવતા હો છો.   �ં�ાવનમા�   ક��ણ ઉ�વને એક જ�યાએ કહ� �� :
                                   �
                                                                 ે
        ��. લગભગ એ જ રીતે �યા� બે િવચારધારાઓનો સમ�વય થાય �યા  �  }  તમ �વાસ દર�યાન શીતળ જળ પીઓ, �યારે                    ‘ઋતુકાળ�  સ�તાનો�પિ�  અથ�  ��ીગમન  કરનાર
        સમ�વયતીથ�  રચાઇ જતુ� હોય ��. ઇશાવા�ય ઉપિનષદ આવુ� જ એક અિત   પાણીનો ઉપભોગ કરતા હો છો.       ગુણવ�ત શાહ         �હ�થના ��ચય�નો ભ�ગ થતો નથી.’ (�ીમ� ભાગવત,
        પિવ� સમ�વયતીથ� ગણાવુ� ýઇએ. ઋિષ દીઘ�તમસે મા� અઢાર મ��ોના   }  તમ કારમા� બેસીને ઓ�ફસે ýઓ, �યારે કારને          11/18/43)
                                                                 ે
        ઉપિનષદમા� આવા� સમ�વય તીથ� �ગટ કયા� ��. ઉદાહરણો �પ�ટ �� :   ભોગવી ર�ા હો છો.                                   આમ કહીને ક��ણે િવવેકયુ�ત કામચયા�ને ��ચયા�નો
                                                                 ે
          }  �યાગ અને ભોગ વ�ેનો સમ�વય                       }  તમ ભોજન કરો, �યારે પણ રોટલા અને દહીંને ભોગવતા      દર�ý  આ�યો  ��. ý  તથાકિથત  ��ચય�નો  સ�બ�ધ  ક�વળ
           (મ��-1, �યાગીને ભોગવી ýણો)                         રહો છો. તમ રેિ�જરેટરનો ઉપયોગ કરો �યારે એ ય��ને ભોગવી   સે�સિવહીન øવનશૈલી સાથે જ હોય, તો તો ��ચય� જેવી �ક�િતિવરોધી,
                                                                      ે
          }  ગિત, અગિત અને પરમ ગિત વ�ેનો સમ�વય                ર�ા હો છો.                                   øવનિવરોધી અને આન�દિવરોધી બાબત બીø જડવી મુ�ક�લ ��. સ��ક�િતની
                                                                 ે
                                                                            ે
                                                                                 ે
                                                                                                                �
           (ત� ��રે ત���વ��તક મ��-4)                        }  તમ સાઇકલ ચલાવીન િમ�ન �યા� ýઓ �યારે સાઇકલન ભોગવી   �ાયામા જ�મેલી લ�નસ��થા તો �ક�િત સાથે માનવýતે કરેલુ� આદરણીય
                        �
                                                                                                 ે
          }  િવ�ા અને અિવ�ા વ�ેનો સમ�વય.                      ર�ા હો છો.                                   સમાધાન ગણાય. સે�સિવહીન øવનરીિતને ý ‘��ચય�’ ગણી લેવામા  �
          }  સ�ભ�િત અને અસ�ભ�િત વ�ેનો સમ�વય                 }  તમ ચ�પલ પહ�રીને ચાલો �યારે ચ�પલનો ઉપભોગ કરી ર�ા હો છો !  આવે, તો એવુ� નકારા�મક ��ચય� �ક�િતમાતા સાથે થયેલી દગાબાø જ
                                                                 ે
                 �
          મહારા��મા એક િવ�ાન થઇ ગયા. એમનુ� નામ હતુ� : ભાઉ ધમા�િધકારી.   ý તમે ભોગને િન�ન ક�ાની બાબત ગણવાનુ� રાખો તો øવવાનુ� અશ�ય   ગણાય. આવા ��ચય�ને તો લ�ન જેવી સા��ક�િતક ઘટનાની ક�ાએ પણ ન
        લોકો ગા�ધીિવચારના અિધક�ત ભા�યકાર એવા આદરણીય દાદા ધમા�િધકારીને   બની ýય. �યાગ �ચી બાબત �� એ વાત સાચી, પરંતુ ભોગ પણ નીચી   મૂકી શકાય. વેદના ઋિષને આવા અસહજ, અ�ાક�િતક હઠયુ�ત અને ક�િ�મ
        ઓળખે ��, પરંતુ ભાઉ ધમા�િધકારીને બહ� નથી ઓળખતા. એમણે મારા   બાબત નથી. ભોગ øવનમા� અપ�રહાય� ��. એ ટાળવાનુ� શ�ય નથી.   ��ચય� સાથે કોઇ જ લેવાદેવા ન હોઇ શક�, એવુ� િસ�થે�ટક ��ચય� મનુ�યને
        ગીતાભા�યનો સ�પૂણ� અનુવાદ મરાઠી ભાષામા કય� �� એ મારુ� સૌભા�ય   માનવીને જ�ર �� : ‘ભોગિવવેક’ની. જે સમાજ ભોગને નીચી બાબત ગણે,   નીચે પાડ� એ ન�ી ýણવુ�. �
                                     �
        ગણાય. એમણે એક પો�ટકાડ� લખીને મને એક મૌિલક િવચાર થોડાક શ�દોમા�   તે ગરીબ રહ�વા પામે ��. øવન એક સેતુ ��. સેતુ પરથી પસાર થઇ જવાની   }}}
        મોકલી આ�યો. એમણે જણા�યુ� : ‘તેન �ય�તેન ભૂ�øથા:’ શ�દોનો લોકો સાચો   ��ટ ��, પણ પાપડ સૂકવવાની ��ટ નથી.              પાઘડીનો વળ ��ડ�
        અથ� ýણતા નથી. ‘भूंजीथा:’ એટલે ‘ભોગવવુ�’ એવા અથ� કરવો બરાબર   વાત એમ �� ક� ભોગવવાની કળા ન સમýય, તો ભોગમૂલક અિન�ટો
        નથી. ખરેખર તો ‘भूंजीथा:’ એટલે ‘to live through.’ આમ, ભોગવવુ�   માણસને સતત કનડ� ��. કનડગતથી બચવુ� હોય, તો ‘ભોગિવવેક’ ક�ળવાય   સમ�વયતી��નુ� પિવ� ઉદાહરણ જ�ુ� છ�.
        એટલે ‘પસાર થઇ જવુ�’. �યાગ એટલે �યજવુ� અને ‘भूंजीथा:’ એટલે ભોગવવુ�   તે ખૂબ જ�રી ��. ક��ણ ગીતામા� કહ� �� : ‘ધમ�થી અિવરુ� એવો काम હ�� ���.’   મહાવીર�વામીએ એક અ�ય�ત
        એવો અથ� કરવામા� ‘ભોગ’ શ�દને નીચો ગણવાની �િ� કાયમ રહ� ��.   (ગીતા : 7,11) આપણી પરંપરામા� કામવાસનાના દેવને કામદેવ ક�ો ��,   મૌિલક વાત કહી છ�.
        øવનમા� �યાગ અને ભોગ બ�ને સરખા જ�રી ��. ભોગવવુ� એ સવ�થા નીચી   કામદાનવ નથી ક�ો! ત�દુર�ત sex ધમ�િવરોધી બાબત નથી. એક જ પ�નીને   ‘�વદારાસ�તો� – પર��ીગમન
        ક�ાની �િ� નથી. દાખલા તરીક� :                      વફાદાર એવો પિત ‘��ચારી’ ગણાય તેવુ� જૈન પરંપરામા� મા�ય રાખવામા  �   િવરમણ �ત.’
          }  કડકડતી ��ડીમા� તમ ગોદડ�� ઓઢો છો �યારે, તમ ગોદડાને ભોગવતા   આવે ��. �ીમ� ભાગવતના 11મા �ક�ધમા� �ીક��ણે ઉ�વને ઉપદેશ આ�યો       (�ન����ાન પાના ન�.18)
                         ે
                                         ે
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16