Page 13 - DIVYA BHASKAR 012822
P. 13
Friday, January 28, 2022 | 13
ે
�ય��તના� મનમા કોઈ એક �ય��તનુ� મહ�વ ખૂબ વધારે હોય, એન �ેમ કરતા હોય ક� એના ઉપર એનો ઈમોશનલ આધાર
�
ે
હોય... અન આવી �ય��ત કદાચ øવનમા�થી ચાલી ýય (��યુ પામે ક� કોઈ કારણસર જુદી થાય) �યારે એ આઘાતને મન
બરદાશ કરી શકતુ� નથી. એવા સમયે મન �ડનાયલ (નકારી દેવાના) ����મા� જતુ� રહ� ��
Ôલ� વાલી ડાલી ભી હો,
ચૂ�મા ભી હો, ગાલી ભી હો સમ� િવ�ને પ�રવિત�ત
કરશે ‘�યુચર ઓફ વક�’
�
િશકાર થયેલી એક છોકરી અને એના �ેમમા� પડ�લો એક ડો�ટર... વાતા ખૂબ
રસ�દ છ�, પરંતુ સામા�ય �ે�કને થોડી ઓછી સમýય એવી રીતે કહ�વાઈ કોિવડ ભુલાઈ જશે પરંતુ તેને કારણે શ� થયેલા ફ�રફારો
છ�. આમ પણ મનોરોગની વાતા�ઓ �યારે કહ�વાય છ� �યારે એને સમજવા
માટ� �ે�કની સમજણ ઉપર જ આધા�રત રહ�વુ� પડ� છ�. આ વાતા, ‘અતરંગી આગામી વ��મા� િવ�ને સમૂ�ગ�ુ બદલાવી નાખશે
�
રે’ જેવા અનેક �ક�સા આપણે ýયા છ�. એ�ટરના, �ટારના �ેમમા� પડ�લી
છોકરીઓ એ હદ સુધી પહ�ચી ýય, ક� એ �ટાર, િસ�ગર ક� િ�ક�ટર એને મેસેજ તમને �યાલ છ� ક� આજકાલ ક�વા �કારનુ� ýબ ટાઇટલ ખૂબ
કરે છ�, એની સાથે ફોન પર વાત કરે છ� એવુ� એને લાગવા મા�ડ�. એવી જ રીતે §²ɉ �ચિલત બની ર�ુ� છ�? ગત સદીમા� પહ�લા મેનેજર અને �યાર
ýણીતા ક� અý�યા લોકો નજર સામે દેખાય, એની સાથે વાત કરે, રડ�-હસ ે બાદ સી.ઈ.ઓ. ખૂબ �ચિલત થયા, પરંતુ કોિવડ બાદ ‘�યુચર
એવુ� એક ઈ�યુઝન અથવા �મ ઘણા લોકોના મનમા� હોય છ�. આ કોઈ મોટો ઓફ વક�’ના િવચાર સાથે સ�કળાયેલા હો�ાઓ ક� ýબ-ટાઈટલમા� લગભગ
રોગ નથી, વળગાડ ક� ભૂત�ેત પણ નથી. 60% વધારો ન�ધાયો છ�! વળી ‘હાઇ�ીડ વક�’ ની �યા�યાને લગતા શ�દોવાળા
આવી �ય��તના� મનમા� કોઈ એક �ય��તનુ� મહ�વ ખૂબ વધારે હોય, એને હો�ાઓમા� લગભગ 300%થી વધુ વધારો ન�ધાયો છ�. આ કામ ક�વા� �કારના�
�ેમ કરતા હોય ક� એના ઉપર એનો ઈમોશનલ આધાર હોય... અને આવી છ� અને શા માટ� સý�યા� છ� ક� તેની દૂરગામી અસરો આપણી િજ�દગી ઉપર ક�વી
�ય��ત કદાચ øવનમા�થી ચાલી ýય (��યુ પામે ક� કોઈ કારણસર જુદી થાય) પડશે તે સમજવુ� જ�રી છ�.
�યારે એ આઘાતને મન બરદાશ કરી શકતુ� નથી. એવા સમયે મન �ડનાયલ કોિવડને કારણે સý�યેલા સૌથી રસ�દ ફ�રફારોને પૂણ��પે ýવાય અને
(નકારી દેવાના) �ટ�ટમા� જતુ� રહ� છ�. બહ� લોકોને અનુભવ હશ ક�, આપણે અનુભવી શકાય એ �તરે પહ�ચતા હજુ ઘણા� વ�� લાગશ. સૌથી ઉ�સાહજનક
�
ે
ે
øવનના ક�ટલાક ભયાનક આઘાતજનક અનુભવને યાદ કરવાનો �યાસ અને આન�દદાયક લાગે તેવા ફ�રફારો કામના મોરચે થઈ ર�ા છ� અને હજુ વ��
કરીએ �યારે બધુ� િસકવ�સમા�-�મબ� રીતે યાદ આવતુ� નથી. ક�ટલાક સુધી થતા રહ�શે. માનવસમાજના િનમા�ણ બાદ વત�માન આિથ�ક �યવ�થાની
લોકોને તો ��િતનો એ આખો ચ�ક જ ભૂલાઈ ýય છ�, કારણ ક� એ શ�આતથી લઈને અ�યાર સુધીમા� �યારેય ન થયા� હોય તેવા� પ�રવત�નો
દુઃખદ �સ�ગને એમનુ� મન યાદ રાખવા નથી માગતુ�. આપણે મા� છ��લા �ણ વ��મા� જ ýઈ લીધા�.
�
એકબીýને એની આપણને ખબર નથી તેમ છતા આપણો તમામ કામ કરવા ‘વક� �ોમ હોમ’નો આિવ�કાર. �લે�ડ�ડ વક� એટલે ક� થોડા િદવસો
આખા શરીરના કયા ભાગમા�, �યા� મન આવેલુ� છ�,
તેમા� સામેલ છ� િવ��યાપી રોગચાળાથી બચવા ઓ�ફસમા� નહીં, ઘેરથી
�મી ગીતની આ પ���ત માણસના મનમા�
�
ȫ રહ�લા અનેક ખૂણેખા�ચરે ફરી વળ� છ�... ગમતા� રહીએ �યવહાર ફ�ત મનના આધારે ચાલ છ� એ ક�વી નવાઈની ઘરેથી અને થોડા િદવસો માટ� ઓ�ફસેથી કામ કરવાની �યવ�થા. �રમોટ વક�
ે
�
ઈશા�દ કાિમલ, અિમતાભ ભ�ાચાય (આલી વાત છ�! સાચ પૂછો તો માણસના� તમામ સુખ અને તમામ એટલે ક� િવ�ભરમા� �યા�યથી પણ કામ કરવાની �યવ�થા અને �યાર બાદ
ુ�
રે નખરાલી રે), �સૂન ýશી (લડકી �ય� ન ýને �ય� દુઃખનુ� કારણ એનુ� મન છ�. આપણે હýરવાર સા�ભ�યુ� છ� ચીન ýપાન અમે�રકા અને યુરોપના અનેક દેશોમા� ‘લા�ગ લો’ અથવા ‘ધ
લડક� સી નહીં હોતી)મા� ��ીના મનો�યાપારને સરસ રીતે કાજલ ઓઝા વૈ� ક�, અડધો ખાલી �લાસ-અડધો ભરેલો પણ છ�... પરંતુ, �ેટ રેિઝ�નેશન’ તરીક� ઓળખાતી નોકરીઓમા�થી રાøનામા� આપીને ટા�ચી
વણ�વવામા આ�યો છ�. શે�સિપયરે લ�યુ� છ�, ‘�ડ��યુટ નોટ એ વાતની આપણા ‘મન’ પર ક�ટલી અસર થાય છ�? આપણે આવક ક� બચતમા�થી પોતાની મરø મુજબ øવીને વત�માન શહ�ર-�ધાન
�
ે
િવથ હર, શી ઈઝ �યૂને�ટક.’ (એની સાથે દલીલ કરવાનો અથ� સાચે જ એ િવશ િવચારીએ છીએ ખરા? કોઈપણ વાતને સારી ક� અથ��યવ�થાને િતલા�જિલ આપવાની ચળવળ.
નથી, એ ગા�ડી છ�) આ વાત ��ીઓ માટ� અનેક લોકોએ કહી છ�. ખરાબ બ�ને રીતે ýઈ જ શકાય છ� તેમ છતા, એને ýવાની દરેકની આવી જ અસર આપણી િશ�ણ �યવ�થા પર પણ થઇ છ�. શાળા ક�
�
��ીના મનને સમજવુ� અઘરુ� છ�. એ વાત ��ી પોતે પણ �વીકારે છ�. ઓશોએ ���ટ જુદી હોય એ �વાભાિવક છ�. કોલેજમા� ગેરહાજર રહ�વુ� પાપ ક� ગુનો ગણાતુ� એવો સમય લગભગ બધા�એ
ક�ુ� છ�, ‘��ીને ચાહવા માટ� એને સમજવી જ�રી નથી!’ આપણી ��િત જ આપણા� સુખ અને દુઃખનુ� કારણ છ�. જેની સાથે િદલ અનુભ�યો છ�. રોજ િનયિમત �ક�લ ક� કોલેજ જતા
એક સવ� મુજબ 2019ના માચ�થી 2021નો ý�યુઆરી પૂરો થાય છ� �યારે ખોલીને હ�યા હોઈએ એની ��િત �યારેક �ખોમા� પાણી લઈ આવે તો િવ�ાથી�ઓને િવિશ�ટ એવોડ� ક� મેડલ પણ અપાતા.
મનોરોગના દદી�ઓમા� 34 ટકા જેટલો વધારો થયો છ�, જેમા� ��ીઓની સ��યા જેની સાથે ખૂબ ઝઘડીને ર�ા હોઈએ એની ��િતથી �યારેક ચહ�રા પર ��મત તેને બદલે એક જ સાથે સમૂળગી �યવ�થા
વધુ છ�. આ �કડા સ�ાવાર છ� અને જે લોકો મનોરોગ માટ� દવા લઈ ર�ા આવી ýય... આપણે બધા જ ��િતના એવા ખýના પર બેઠા છીએ ક�, ડણક બદલાઈ ગઈ. િવ�ભરમા� કરોડો િવ�ાથી�ઓ
�
છ� અથવા ડો�ટર પાસે ýય છ� એના છ�! જે લોકો દવા નથી લેતા ક� ડો�ટર આવનારા વ��મા આ ખýનામા�થી આપણે શુ� વાપરવુ� છ� એ ન�ી કરવા �મમા બેસી ભણવાની બદલે ઘેર બેઠા� ભણવા
�
પાસે જવામા સ�કોચ અનુભવે છ�, ‘અમે ગા�ડા નથી’ એવુ� કહીને મનોિચ�ક�સા િસવાય આપણી પાસે બીજુ� ક�ઈ રહ�શે નહીં. મોટાભાગના લોકો યુ�મા� શહીદ લા�યા અને આમ �ટડી �ોમ હોમ ચાલ થયુ�.
�
�
ુ
�
ટાળ� છ� એવા લોકોના �કડા તો હø આપણને ખબર જ નથી. ડોમે��ટક થવાનો, એવરે�ટ øતવાનો, �ફ�મો બનાવવાનો ક� કલામા કોઈ અિવ�મરણીય �યામ પારેખ આ સાથે ઓનલાઈન એ�યુક�શન આપતી
વાયોલે�સ અને પડોશીથી લઈને પિત-પ�નીના ઝઘડા સુધી લગભગ બધા �દાન કરવાનો અવસર મેળવતા નથી. આપણે બધા જ સામા�ય રીતે øવીને ક�પનીઓને અને સ��થાઓનો તો રીતસર રાફડો
જ એ���ટમા�, ઉ�ક�રાટ અને ઉ�ેગમા� øવી ર�ા છ�. માતાø આવવા, ખ�ચ સામા�ય ��યુ પામવાના છીએ, પરંતુ ‘અતરંગી રે’ જેવી �ફ�મો આપણને જ ફા�ો. એક જમાનામા� કોર�પો�ડ�સ કોસ�
આવવી ક� મેનોપોઝ અને સુવાવડ પછી (��યૂઝ) માનિસક રીતે અ�વ�થ થઈ આપણા જ મનનો એવો ઓરડો ઊઘાડી આપે છ� �યા� જતા� આપણે સામા�ય તરીક� શ� થયેલ ‘�ડ�ટ�સ એ�યુક�શન’ છ��લા એક-
�
�
જવાના �ક�સા ��ીઓમા વધુ ýવા મળ� છ� કારણ ક� ��ીનુ� મન નાજુક છ�. રીતે ડરતા હોઈએ છીએ. બે દાયકા દરિમયાન ઓપન યુિનવિસ�ટી અને ઓપન �ક�લમા પ�રવિત�ત
�
એ જેટલી ઝડપથી અને સહ�લાઈથી ખુશ થાય છ� એટલી જ ઝડપથી અને મનના દરેક ઓરડા ઊઘાડી નાખવા અને �ધારા ભોયરા સુધી પણ એક થઈ ર�ુ� હતુ�. �યા જ કોિવડ� એવુ� પ�રવત�ન આ�યુ� ક� ýણે ઓનલાઇન અને
સહ�લાઈથી દુઃખી ક� આહત થાય છ�. �ટો મારી આવવો એ બુિ�શાળી અને ડા�ા માણસનુ� લ�ણ છ�. ઓરડા ઓફલાઇન િશ�ણનો ફક� જ ભૂ�સાઇ ગયો!
મનોરોગી અથવા માનિસક બીમાર દરેક વખતે ‘ગા�ડા’ દેખાય એવુ� જ�રી બ�ધ રાખવાથી એનુ� અ��ત�વ નકારી શકાતુ� નથી. મન ��િતને નકારી ક�ઈક આવુ� જ દુકાનો, શો�મ ક� મો�સમા� થતા� શોિપ�ગ ક� પછી
�
�
નથી. માનિસક બીમારી અનેક �કારની હોય છ� અને આપણા દેશમા એને દે એથી એ સમયે થયેલુ� દુઃખ ક� પીડા િનવારી શકાતા નથી. સમ�યા છ�, મ��ટ�લે�સમા બેસીને માણવામા આવતા� �ફ�મી મનોરંજન સાથે થયુ�.
�
િવશેની માિહતી બહ� ઓછા લોકો પાસે, નહીંવ� �માણમા� છ�. હø હમણા� એટલુ� �વીકારીએ લઈએ તો એનો ઉક�લ શ�ય બને છ�. દુઃખ, આઘાત ક� ઓનલાઇન શોિપ�ગ અને ઓટીટી �લેટફોમ� પર મનોરંજન આપણા માટ�
જ રજૂ થયેલી એક �ફ�મ ‘અતરંગી રે’ આન�દ એલ. રાય અને િહમા�શુ શમા�નુ� અપમાનથી થયેલી પીડા છ�પાવવા ક� નકારવાને બદલે �વીકારીને આપણા �વાભાિવક થઈ ગયા. દૂર-સુદૂરના �વાસો, મસમોટા� લ�નો અને લાઈવ
ુ�
ે
સિહયાર સજ�ન છ�. માતા-િપતાને પોતાની નજર સામે ��યુ પામતા ýયા પછી જ મન સાથે સ�વાદ કરવાથી કદાચ આપણા સવાલનો જવાબ આપણે જ ઈવે��સ ખોવાઈ ગયા�. બા�ધકામ �ે� ��� સૌ માટ� ઓ�ફસ માટ� નાની ક�
�
એને જ પોતાનો ‘હીરો’ માનીને એને જ, ‘�ેમી’ માનીને હ��યુિસનેશનનો શોધી શકીએ. િવિશ�ટ જ��રયાતવાળી જ�યાઓ િવચારવાનુ� અને અમલમા મૂકવાનુ� શ�
થયુ�. સાથે સાથે મોટા� ઘરો અને ઘરની �દર પણ વક� �ોમ હોમ માટ� અલાયદી
�
ઓ�ફસ �યવ�થા ઊભી કરવાનુ� પ�રવત�ન પણ અમલમા આ�યુ�.
લડકી હ��, લડ સકતી હ��! ઇ�ટ�િલજ�સ, નવી ટ��નોલોø અને અ�ય સામાિજક પ�રવત�નોને �યાનમા �
હવે આ બધા� પ�રવત�નોની વ�ે આપણે રોબો�સ ક� આ�ટ��ફિશયલ
�
�
ે
લઈએ તો સમø શકાશ ક� આપણી અથ��યવ�થાના મૂળમા રહ�લા પરંપરાગત
માનવીય �મ ક� કામકાજની જ��રયાત, �વ�પ અને કદાચ કામકાજની
�
�
�
ɂ �લા ક�ટલા�ક વ��થી ઉ�ર �દેશમા લોકસભા આ�યો. આમ છતા આ સૂ� વાઇરલ થયુ� નહીં. સમૂળગી �યા�યા જ ખૂબ જલદી બદલાઇ જશે. આ પ�રવત�નની અસર
સમ� સમાજ �યવ�થા ઉપર ખૂબ િવશાળ પાણી હશ એવુ� લગભગ બધા� જ
બીø રીતે કહીએ તો, ક��ેસના ચૂ�ટણી આયોજકો
અને િવધાનસભાની ચૂ�ટણી દરિમયાન િ�ય�કા
ે
વા�ા–ગા�ધી એકાએક સિ�ય થઈ ýય છ�. તેઓ સૂ�ને લોકિ�ય કરી શ�યા નહીં. િ�ય�કા ગા�ધી પોતે િન�ણાતોના મ�ત�ય છ�.
�
�
�
સિ�ય થાય છ� એ ક��ેસ માટ� સારી વાત છ�. ýક� જેટલા જ િદવસો સુધી અ�ાતવાસમા જતા� ર�ા� અને આપણે �યાન દઈ અને ન�ધી શકીએ ક� સમø શકીએ એ પહ�લા વીજળીક
ઝડપથી તેઓ સિ�ય થઈ ýય છ�, એટલા જ ઝડપથી પાછા � મિહલાનો નારો લગભગ ભુલાઈ ગયો. જેમણે ઉપરનો ગિતએ આ બધા ફ�રફારો આપણા øવનમા� વણાઇ ગયા છ�. હજુ અમુક
તેઓ અલોપ પણ થઈ ýય છ�! આ વખતના ચૂ�ટણી �ચાર નારો તૈયાર કરવામા� મહ�નત કરી હતી, એમની મહ�નત પ�રવત�નો જે ગિતમાન થઇ ચૂ�યા છ� તે આવતા� બે-ચાર વ��મા� ���ટમાન થઇ
�
ે
વખતે પણ એમ જ થયુ� છ�. િ�ય�કાએ ઉ�ર �દેશમા બે-�ણ પર પાણી ફરી ગયુ�. રાહ�લ ગા�ધીની માફક હવે િ�ય�કા જશે. આથી જ ‘�યુચર ઓફ વક�’ એટલે ક� ભિવ�યમા� કામકાજના �ે� થનારા�
ચૂ�ટણીસભાઓ ગજવી અને મિહલા મતદારોને આકિ��ત ગા�ધીને પણ વારંવાર રી-લો�ચ કરીને ઉ�ર પ�રવત�નો �ગેનો અ�યાસ અને તેનુ� સ�શોધન અચાનકથી જ અગ�યના�
કરવા માટ� ‘લડકી હ��, લડ સકતી હ��!’ જેવો મજબૂત નારો પણ �દેશના ક��ેસીઓ ક�ટા�યા છ�! (�ન����ાન પાના ન�.18)