Page 17 - DIVYA BHASKAR 011521
P. 17
7
7
7
7
7
7
7
ar
ar
nu
ay
Ja
15
5
y
r
r
r
id
r
Fr Fr Friday, January 15, 2021 | | | | | | | 17 1 1 1 1 1 1 1 17
Friday, January 15, 2021 | |
d
d
id
id
id
2
20
0
20
20
20
21
21
21
21
21
21
21
20
20
20
20
5
,
���લા� ક��લા�ક વષ�થી, ક��ેસ ‘�ર�નવે��’ કરવાનુ� લગભગ બ�ધ કરી દીધુ� ��.
ે
આનુ� પ�ર�ામ �� ચૂ���ીમા ક��ેસની કારમી હાર. તો ક��ેસ પોતાને પુનø�િવત કરવા શુ� કરવુ� ���?
ે
�
કથળતી ક��ેસ ભાજપ
ે
પાસેથી શુ� શી�વુ� ���?
��દાિયકતા
સ
��યેન
ા
વ ષ� 2021મા� �વેશ માટ�ની તૈયારીઓની સાથે જ ક��ેસે પણ જવાહરલાલ નહ�રુએ રામલીલા મેદાનમા� ક��ેસની િબનસા��દાિયકતા ��યેની ી
સરકારમા�
એ
ત
ક�ટબ�તાને ઘોિષત કરતા ક�ુ� હતુ� ક�, ‘કોઈ પણ �ય��ત, ચાહ એ સરકારમા�
,
પાટી�મા� ચૂ�ટણીલ�ી તૈયારીઓ શ� કરી દીધી હતી, પરંતુ એ જ
ચાહ
�
�
ે
મ
મુ�ી
તો
ે
,
ઉગામશ
ે
સમયે રાહ�લ ગા�ધીએ ક��ેસના �થાપના િદવસમા� ýડાવાને હોય ક� સરકારની બહાર, ધમ�ના નામે અ�ય �ય��ત સામે મુ�ી ઉગામશ, તો
સમા
પણ
ઈ
આજ
�
ે
ક
ો
�
�ે
બદલે ઇટાલી જવાનુ� ન�ી કયુ�. અને પછી ટીકાઓનો દોર શ� થયો. િન�સ�દેહ તેવી �ય�કત સામે હ�� મારા �િતમ �ાસ સુધી લડીશ.’ ક��ેસમા આજે કોઈ પણ
છ�
ો
?
શક�
2020 એ બધા માટ� ખરાબ વષ� ર�ુ� છ�. ક��ેસ માટ� પણ. પરંતુ 2021મા� �ય��ત નહ�રુના આ શ�દોની ભાવના અનુસાર ચાલવાનો દાવો કરી શક� છ�?
કરી
દાવ
નો
ક�
ો
ક��ેસ માટ� અ�વ�થતા અને ભાગલાનુ� ýખમ દેખાઈ ર�ુ� છ�. આ જ સવાલ તેનાથી િવપરીત, ભાજપને જુઓ. તેના અગાઉના અવતારો જેવા ક�, ભારતીય
ર
ભારતીય
,
ા
જેવા
વારંવાર પૂછવામા આવી ર�ો છ� ક� ક��ેસ પોતાને પુનø�િવત કરવા શુ� કરી જનસ�ઘ, િહ�દુ મહાસભા અને રા��ીય �વય�સેવક સ�ઘ (આરએસએસ)ની જેમ
)
આરએસએસ
ની
જેમ
�
ભ
શક� છ�? આનો કોઈ સીધો-સહ�લો જવાબ નથી, પરંતુ હø પણ તે મુ�ય હરીફ તેનુ� પણ �યાન બહ�સ��યાવાદ, જ�મુ-કા�મીરનુ� દેશભરમા� િવલીનીકરણ,
રમા�
િવલીનીકરણ
,
મુ
જેવા
ભાજપ પાસેથી ઘણી બાબતો શીખી શક� છ�. ગાય, રામ મ�િદર અને ભારતમા� િહ�દુ�વની સા��ક�િતક ઓળખ જેવા મુ�ાઓ
�ા
ઓ
ળખ
ઓ
પર ક����ત ર�ુ� છ�. શ�આતમા� ઘણી સમ�યાઓ આવી. 1951 થી 1969 સુધી
મી�ડયા સાથ સતત અન øવ�ત સ�પક� ચૂ�ટણીમા� િવજયલ�ી સફળતાઓ ઘણી દૂર રહી હતી. પરંતુ તેમ છતા � પૂવ� અિધકારીઓના અનુભવો નો યો�ય ઉપયોગ
ે
ે
મી�ડયા પર ભાજપનો સ�પૂણ� દબદબો છ�. ઓલ ઇ��ડયા તેમની િવચારધારા અડગ રહી અને એનુ� ફળ આખરે 1996 થી
ક��ેસ કિમટીના મી�ડયા િવભાગની જવાબદારી સ�ભાળતા મળવાનુ� શરુ થયુ� ક� જયારે અટલ િબહારી વાજપેયીની સરકારે ભાજપના િવજયમા� િન�� અિધકારીઓએ પણ મોટી ભૂિમકા િનભાવી
રણદીપિસ�હ સુરજેવાલાએ સતત કહ�તા આ�યા છ� ક� ક��ેસ િવશેષ પહ�લી વાર શપથ લીધા. છ�. તેમણે તેમના ઇનપુટ �ારા મોદી-શાહની ýડીને અજેય બનાવી દીધી.
પાસે ‘િવઝન’ છ�, �યારે ભાજપ પાસે ફ�ત ‘ટ�િલિવઝન’. આ એવા અનુભવી લોકો છ� જેની પાસે પોતાના જમીની સ�પક� છ�. પરંતુ,
સા�ભળવામા આ ઉ��ત સારી લાગી શક�, પરંતુ તે આખી રશીદ �કડવાઇ સ�ગ�નો વ�ે મજબૂત ને�વક� ક��ેસ 50 વષ�થી વધુ સમય સ�ા પર હોવા છતા, એવુ� કોઈ મેક�િન�મ ન
�
�
વાતા�નુ� વણ�ન નથી કરતી. એ �� તો િનિ�તપણે ઉભો થાય એક �દાજ અનુસાર, સ�ઘ પ�રવાર સાથે સ�કળાયેલા બનાવી શકી ક� જેના �ારા તે િન�� વ�ર�ઠ અમલદારો અથવા ભૂતપૂવ� સૈ�ય
�
છ� ક� છ� ક� ટીવી ચેનલો પર શશી થ�ર, િજિતન �સાદ, િમિલ�દ ઓછામા ઓછા 137 સ�ગઠનો, પરો� રીતે એજ સામાિજક- અિધકારીઓની સેવા �ા�ત કરી શક�.
દેવડા, ��વીરાજ ચ�હાણ અને િ�ય�કા ગા�ધી સુ�ા એક સુરમા� આિથ�ક અને રાજકીય કાય�સૂિચ પર કામ કરી ર�ા છ� જે વીર
બોલતા ક�મ ýવા નથી મળતા? તેની સરખામણીમા ભાજપના નેતાઓ સાવરકર, દીનદયાળ ઉપા�યાયથી લઈને મોહન ભાગવતના� એજ�ડા સોિનયા-રાહ�લે જ બિલદાન આપવા પડશે
�
�
જુઓ. િનમ�લા સીતારમણ, િપયુષ ગોયલ, હરદીપ પુરીથી લઈને શાહનવાઝ ર�ા છ�. બીø બાજુ, સોિનયા ગા�ધી અને રાહ�લ ગા�ધી તે �યાનમા લે ક� ક��ેસ અને સોિનયા-રાહ�લને આશા છ� ક� એક િદવસ જનતા ભાજપ-
�
હ�સેન સુધી, આ બધા જ ટીવી ચેનલો પર ચચા�ઓમા� ભાગ લેતા ýવા મળ� છ�. ક��ેસ સાથે આજે ગણતરીના ક�ટલા સ�ગઠનો છ�? કાય� ��યેની �િતબ�તા મોદી-શાહના મોહથી અલગ થઇ ક��ેસ બાજુ પાછી ફરશે, પરંતુ આવુ� ક�ઈ
અને ગુણવ�ા તો એક બાજુ રહ�વા દો. હકીકત તો એ છ� ક� ક��ેસે સામાિજક થશે નહીં. સૌ �થમ, તેમણે એનસીપી, વાયએસઆર ક��ેસ, ટીઆરએસ
પોતાની િવચારધારા પર �યાન ક����ત રહ�વુ� મૂળ ગુમા�યા છ�. તેનાથી િવપરીત, ભાજપે અસાધારણ રીતે િવિવધ ધાિમ�ક જેવા પ�ોને એક થવા માટ� રાø કરવા પડશે. બીજુ�, રાહ�લ તેમના પ�ના
સ�વાદ અને સ�પક� મહ�વપૂણ� તો છ� જ, પરંતુ િવચારધારા િવશ �પ�ટતા સ��દાયો અને પ�થો સાથે પોતાનુ� મોટ�� નેટવક� �થાિપત કરી લીધુ� છ�. ��યેક કાય�કતા�ઓને �ે�રત કરવામા� િન�ફળ ગયા છ�. પાટી�મા� ફ�ત �ત�રક લોકત��
ે
એ વધુ મહ�વપૂણ� છ�. ક��ેસ પાટી�ના ભાવના�મક મુ�ા, પછી ભલે તે ýિતના સ�ગઠનોમા� એમના �પ�ટ અને મૌન સમથ�કો ભયા� પ�ા છ�. સોિશયલ �થાિપત કરીને ક��ેસ ભાજપનો સામનો કરવા� સ�મ નહીં બની શક�, પણ
રામ મ�િદરનો હોય ક� કલમ 37૦ નો અથવા તો લવ જેહાદનો, હ�મેશા બે મી�ડયામા� અને અને ઓફ લાઈન એના કરોડો સમથ�કો છ� જેની સાથે પાટી�ના� ઓછામા ઓછ�� સોિનયા-રાહ�લ પોતાને લોકશાહી ઢબે રજૂ કરવામા� સફળ થઇ
�
ભાગમા� વહ�ચાયેલી ýવા મળી, ત�ન �િમત. િબનસા��દાિયકતા ક��ેસની પર�પર સ�વાદ ચાલતા રહ�તા હોય છ�. હોઈ શક� છ� ક� લોકોની હø પણ ક��ેસ શકશે અને તે પ�ની છબી સુધારવામા� પણ મદદ કરશે. �
િવચારધારાનો એક અિભ�ન ભાગ રહી છ�. 1951 મા� ગા�ધી જય�િત િનિમ�ે, માટ�ની સ�ઈ�છા બાકી હોય પણ, આવા નેટવક� �યા� છ�? (લેખક ‘24 અકબર રોડ’ના સજ�ક અને કોલિમ�ટ છ�)
�ધારી પ�ર��થિતમા�થી
ઊગરવા ��ીઓ� ýતે અડધા �માલમા� લોહી, અડધામા� �સ ુ
�કાિશત થવુ� પડશે
�� દરમી જુલાઈ 1907ના િદવસે ચીનના શાનિયન ગામના થોડા ઝૂ�બેશ ઉપાડી. પુરુષો જેવો પોશાક પહ�રવા લાગી. એક કિવતામા� લ�યુ�: ‘હ��
પુરુષ�પે જ�મી નથી, પરંતુ મારુ� આ�મબળ પુરુષોથી વધારે મજબૂત છ�.’
લોકોએ ભય અને અરેરાટી સાથે એમના જ ગામની એક�ીસ
વષ�ની યુવતીનો ýહ�રમા� િશર�છ�દ થતો ýયો. એ યુવતી હતી ��ીઓની હાલતને આ પ���તઓમા� �ય�ત કયુ�: ‘સૂય� અને ચ��મા� અજવાળ ��
�યૂ િજન અને એને ��રતાથી મારનાર હતા તે સમયના રાજવીના સૈિનકો. �યૂ ર�ુ� નથી, ��વી �ધકારમય છ�. અમે મિહલાઓ ખૂબ નીચે ધબેરાઈ ગઈ
િજન પર બે ઉ�ક�રણીજનક કિવતા લખવાનો આરોપ મૂકી એને ��યુદ�ડ છીએ.’ એનો સ�દેશ હતો, �ધારી પ�ર��થિતમા�થી ઊગરવા ��ીઓએ ýતે
�
આપવામા� આ�યો હતો. મૂળ વાત જુદી હતી. �યૂ િજન �ણસો વષ�થી ચીન �કાિશત થવુ� પડશે.િવદેશમા વસતા �ા�િતકારીઓએ દેશમા પાછા ફરી બળવો
�
પર સ�ા ભોગવતી રાજસ�ા સામેની લડાઈની સાથે ચીનની મિહલાઓ પર કરવાની યોજના ઘડી.
�
�
સદીઓથી થતા સામાિજક અ�યાચારની સામે બુલ�દ અવાજ ઉઠા�યો. �યૂ િજન પણ ��૦�મા ચીન આવી. �યા એણે મિહલાઓ માટ�
�
�
એ øવી �યા સુધી પુરુષ�ધાન સમાજમા મિહલાઓની અવદશા સામિયક શ� કયુ�. મિહલાઓની વ�ે જઈ ýશીલા ભાષણ
�
િવરુ� સ�ઘષ� કરતી રહી. એણે ક�ુ� હતુ�: ‘આજે બૌિ�ક યુવાનો આ�યા�. એ રમતગમતના િશ�કોને �િશ�ણ આપતી
�
‘�ા�િત �ા�િત’ના નારા લગાવે છ�, પરંતુ એની શ�આત ડ�બકી શાળાની આચાયા� હતી, પરંતુ વા�તવમા એ શાળામા �
ઘરમા�થી જ કરવી પડશે. ��ીઓને પુરુષ સમોવ�ડયા �ા�િતકારી સૈિનકોને તાલીમ આપવામા� આવતી હતી.
અિધકાર આ�યા િવના કોઈ �ા�િત સફળ થઈ શક� નહીં.’ વીનેશ �તાણી ભૂગભ�મા� ચાલતી ��િ�ઓનો એક કાય�કર પકડાઈ ગયો.
ચીનમા� સદીઓથી છોકરીઓના નાનપણથી પગ બા�ધી દેવાની યાતનાથી હારીને એણે �યૂ િજન સિહત બળવાખોર નેતાઓના�
��ર �થા હતી. �યૂ િજને એ �થાને મિહલાઓની ગુલામીનુ� નામ આપી દીધા�. �યૂ િજનની પણ ધરપકડ થઈ. બળવાની
�તીક મા�યુ�. એક કિવતામા� લ�યુ�: ‘હ�� મારા પગના� બ�ધન તોડીને માિહતી ýણવા માટ� એણે અનેક યાતના સહન કરી, પરંતુ મોઢ��
હýરો વષ� જૂનુ� ઝેર સાફ કરુ� છ��, મારો �માલ અધ� લોહીથી તરબોળ ખો�યુ� નહીં. પ�રણામે એનો ýહ�રમા� િશર�છ�દ કરવામા� આ�યો.
છ�, અધ� �સુઓથી.’ એણે �િતમ કિવતામા� લ�યુ� હતુ�: ‘પાનખરની હવા અને પાનખરનો વરસાદ
એનો જ�મ �માણમા� સારી આિથ�ક ��થિતના પ�રવારમા� થયો હતો. એ િવષાદ વધારે ઘેરો બનાવે છ�.’ એના ઘાતકી મોતથી દેશ ખળભળી ઊ�ો હતો.
નાનપણથી કા�યો લખતી, ઘોડ�સવારી કરતી અને માશ�લ આટ� શીખી હતી. આજે ચીનમા� �યૂ િજનને સ�માનપૂવ�ક યાદ કરવામા� આવે છ�.
એકવીસ વષ�ની વયે એનુ� લ�ન રાજસ�ામા વગદાર �ીમ�ત અિધકારીના ��ટ એ રા�યપ�રવત�ન ýવા øવતી રહી નહીં, પરંતુ ��ીýિત પર લાદવામા �
�
પુ� સાથે થયુ�. બે સ�તાનો થયા�. ��ધામણભયા� વાતાવરણમા� પણ એણે વા�ચન- આવેલા ક��રવાý અને અ�યાયની સામે બળવો પોકારતી એની કિવતાના
લેખનનો શોખ ýળવી રા�યો. એ સમયે ચીનની રાજસ�ા સામે લોકોમા� શ�દો હવામા ગૂ�જતા રહ� છ�. દુિનયાના કોઈ પણ ખૂણામા� મિહલાઓને
�
િવરોધનો સૂર ઊઠવા લા�યો હતો. એ માટ� �ા�િતકારીઓના� છ�પા� સ�ગઠન સ�માનીય અિધકાર મળશે નહીં �યા સુધી એના આ શ�દો સ�ભળાતા રહ�શે:
�
�
�
�
દેશમા સિ�ય હતા. �યૂ િજને એની િજ�દગીને ઇ�છીત માગ� આપવા �ગત રીતે ‘અમારામા અઢળક શ��ત ભરી છ�, છતા �િત�ઠા પુરુષોને જ મળ� છ�. આવા
�
�ા�િતકારી િનણ�ય લીધો. એ દાગીના વેચી, પિત અને સ�તાનોને છોડી, ýપાન અ�યાય સામે મારી �દર �ોધનો અ��ન ભભૂક� છ�, અધમ �િ�ના પુરુષો મને
ચાલી ગઈ. �યા �ા�િતકારી િવ�ાથી�ઓના સ�ગઠનમા� ýડાઈ મિહલાઉ�કષ�ની �યા�થી ઓળખી શક�? શૂરવીરતા આવી યાતનાઓમા�થી જ �ગટ� છ�.’
�