Page 24 - DIVYA BHASKAR 092421
P. 24
¾ }ગુજરાત Friday, September 24, 2021 24
Friday, September 24, 2021 | 18
�
હકીકતમા આપણે એ �ય��તના ��ો�� ����તના �ેમમા�
નહીં, એ �ય��ત િવશેની
આપણી ક�પનાના �ેમમા હતા.
�
મનોિવ�ાનની �ા�ામા આ ઘટનાને પડવા પા��ન�� મનો�વ�ાન
�
‘ધ િપ�મેિલયન ઈ���ટ’ કહ�વાય ��
આપણા મનમા� રચાયેલો આ આખો �ફ�શન �લોટ અમુક તબ�ા
ધા રો ક� તમારી કોલેજ, ઓ�ફસ ક� અ�ય �થળ પર તમે કોઈ સુધી આપણે લખેલી ����ટ �માણે ચાલ છ�. સમ�યા �યારે સý�ય છ� �યારે
દેખાવડી, �ભાવશાળી ક� આક��ક �ય��તના સ�પક�મા� આ�યા.
ે
એમનો બા� દેખાવ, હાવભાવ, મેન�રઝમ અને વાતો વા�તવમા રહ�લુ� પા�, આપણા કા�પિનક પા� કરતા� અલગ ડાયલો�સ
�
કરવાની છટા તમને ઈ��ેસ કરી ગઈ. ટ��કમા�, ‘લવ એટ ફ�ટ� બોલવા લાગે છ�. જે રોલમા� આપણે તેમને ýવા મા�ગતા’તા, એ
સાઈટ’ના બેનર હ��ળ તમે એ �ય��ત ��યેનુ� તી�, બેકાબૂ અને મનનો ક�રે�ટરમા�થી અચાનક બહાર નીકળી જઈને સામે રહ�લુ� પા�
બેચેન કરી દેનારુ� આક��ણ અનુભ�યુ�. તમે એને ‘કોફી’ માટ� સાવ અલગ અને િવપરીત રીતે વત�વા લાગે છ�. આ એ જ
પૂ�ુ� અને એણે હા પાડી. અહીંયા સુધીનુ� બધુ� જ ક�દરતી મોનોલોગ તબ�ો છ�, �યારે આપણે સામેવાળી �ય��તને કહ�તા� હોઈએ
અને નોમ�લ છ�. �ો�લેમ હવે શ� થાય છ�. છીએ ક�, ‘યુ હ�વ ચે��ડ’. આપણી ધારણાથી િવપરીત, એ િપ�મેિલયને ઘડ�લી એક મૂિત� એટલી અ��ભુત, વા�તિવક અને આક��ક બની
‘કોફી ડ�ટ’ માટ� એ હા પાડ�, એ સમયથી લઈને તમારી ડો. િનિમ� ઓઝા �ય��તનુ� ક�ઈક જૂદુ� જ �વ�પ સામે આવતા� આપણે િનરાશ ક� િપ�મેિલયન એ મૂિત�ના �ેમમા� પડી ગયો. આ કથા પરથી આ મનોવ��ાિનક
એ��યુઅલ મુલાકાત થાય �યા સુધીનો સમય સૌથી ખતરનાક થઈ જઈએ છીએ. આ જ ઘટનાને આપણે ‘હાટ�-�ેક’ તરીક� ઘટનાને નામ આપવામા� આ�યુ� ‘ધ િપ�મેિલયન ઈફ��ટ’.
�
હોય છ�. એવુ� શુ� કામ? એ સમયગાળા દરિમયાન તો આપણને ઓળખીએ છીએ. સજ�ક �યારે પોતાની ક�પના ક� કા�પિનક પા�ના �ેમમા� પડ� છ�, �યારે એ
ગમતુ� પા� આપણી નજર સામે પણ નથી હોતુ�? તો એનુ� કારણ એવુ� હકીકતમા� આપણે એ �ય��તના નહીં, એ �ય��ત િવશેની વા�તિવકતાથી પર હોય છ�. ઘણી વાર એવુ� બનતુ� હોય છ� ક� લેખક પોતાની
�
છ� ક� આપણે જેમનાથી આકિ��ત થયા છીએ, એ �ય��તને મળતા, ýણતા આપણી ક�પનાના �ેમમા� હતા. મનોિવ�ાનની ભા�ામા આ ઘટનાને ‘ધ જ નવલકથામા� રહ�લા કોઈ પા�ના �ેમમા� પડી ýય. આપણા દરેકને આપ�ં
ુ�
ક� ઓળખતા સુધીમા� આપણે એ �ય��તની એક કા�પિનક ઈમેજ આપણા િપ�મેિલયન ઈફ��ટ’ કહ�વાય છ�. એક �ીક પૌરાિણક કથા �માણે િપ�મેિલયન ‘�ેઈન-ચાઈ�ડ’ ક� આપણી ક�પનાનુ� િચ� બહ� વહાલ હોય છ�. આપણા
મનમા� બનાવી લઈએ છીએ. એ ઈમેજ બીજુ� કશુ� નથી, પણ આપણા તરંગી નામનો એક િશ�પી હતો. એ મૂિત�ઓ બનાવતો. એક વખત એવુ� બ�યુ� ક� મનમા� ઘડાઈ ગયેલા એ ક��પત પા� સાથે આપણે અýણતા�મા� જ ખૂબ
મને તા�કાિલક ઘડી કાઢ�લુ� કોઈ કા�પિનક પા� છ�. ટોમ એ�ડ જેરી ક� હ�રી- �ડ� સુધી ýડાઈ જઈએ છીએ. �ેમના ર�તે થોડ� આગળ સુધી ચા�યા પછી
પોટર જેવુ� જ કોઈ �ફ�શન ક�રે�ટર. સામેવાળી �ય��ત �યારે આપણી ધારણા ક� ક�પનાથી િવપરીત અને પોતાના
સમ�યા �યારે શ� થાય છ�, �યારે ‘એ��યુઅલ �ય��ત’ને મળતા ક� ýણતા મૂળ �વભાવ �માણે વત� છ�, �યારે આપણને આઘાત લાગે છ�.
પહ�લા જ આપણે, આપણા મનમા� રહ�લા પેલા કા�પિનક પા�ના �ેમમા� અઢળક અરમાનોનુ� અ�ર છા�ટીને આપણે જેમની સાથે ડ�ટ પર જઈએ
�
પડીએ છીએ. એ �ય��તની ખાિસયતો, ગુણધમ� ક� લા�િણકતાઓને આપણે છીએ, એમા�ની કોઈ �ય��ત �યારેય પરફ��ટ નથી હોવાની. આપણા øવનમા�
પેલા ‘ક��પત પા�’મા� ધીમે ધીમે �ફટ બેસાડતા જઈએ છીએ. એ�ડ યુ નો �વેશનારી દરેક �ય��ત પોતાનો જૂનો ‘ઈમોશનલ બેગેજ’, ઈý��ત ભૂતકાળ
�હોટ? વા�તિવકતામા રહ�લી એ �ય��ત ધીમે ધીમે આપણી ક�પનામા� બરાબર અને �ય��તગત અસલામતીઓ લઈને આવવાની છ�. દરેક �ય��ત �યા�કથી
�
�ફટ બેસતી પણ ýય છ�. આમ થવાનુ� મુ�ય કારણ છ�, ‘રોઝે�થાલનો િનયમ’. તૂટ�લી છ�, �યા�કથી સ�ધાયેલી છ�. આપણી ક�પનામા� ફીટ બેસે, એવી એક પણ
અમે�રકન સા�કોલોિજ�ટ રોબટ� રોઝે�થાલે કરેલા સ��યાબ�ધ �યોગો �ય��ત આ જગત પર અવેલેબલ નથી. િપ�મેિલયન ઈફ��ટ અટકાવવાનો
પછી એવો િસ�ા�ત આ�યો ક�, ‘સામેવાળી �ય��ત પાસેથી ઈ��છત વત�નની એકમા� ર�તો એ છ� ક� વા�તિવકતાના સ�પક�મા� રહ�વુ�. કોઈ પણ ýતના
અપે�ામા�, એ �ય��ત સાથેનો આપણો �યવહાર એ રીતે બદલાઈ ýય છ� ક� તારણ, િન�ક��, જજમે�ટ ક� પૂવ�ધારણા વગર કોરી નોટબુક અને ખુ�લા િદલ
એ �ય��ત આપણે ઈ�છ�લુ� વત�ન કરવા માટ� �ેરાય છ�.’ ટ��કમા�, એ �ય��ત સાથે સામેવાળી �ય��તને મળવુ�. સારા ક� ખરાબ, કોઈ �ય��ત ��યેના આપણા
આપણી ધારણા મુજબનુ� વત�ન કરે, એ માટ� આપણે આપણા મૂળ �વભાવ, અિભ�ાયો માટ� આપણે �યારે કિમટ થઈ જઈએ છીએ �યારે એ સ�બ�ધને પૂરી
વાણી ક� વત�નમા� પ�રવત�ન લાવીએ છીએ. ઈ��છત પ�રણામ લાવવા માટ� તટ�થતાથી મૂલવવાનુ� ચૂકી જઈએ છીએ. એ �ય��તને કા� તો અનહદ �ેમ
�
આપણે ýતથી િવપરીત િદશામા જઈને ‘ઈમોશનલ લેબર’ કરીએ છીએ. કરવા લાગીએ છીએ ને કા� તો નફરત. આ બ�ને પાછળ આપણા મનમા� ઘર
વા�તિવક પા�ના અપેિ�ત �ર�પો�સથી આપણી ક�પનાનુ� પા� કરી ગયેલી િનિ�ત મા�યતા હોય છ�. આપણા મનમા� રહ�લી ફ��સી ઈમેજનુ�
વધારે �પ�ટ અને મજબૂત બનતુ� ýય છ�. એ �ય��ત માટ� આપણે ખ�ડન થયા પછી પણ જેની વરવી, અ�લી ક� ખામીયુ�ત બાજુ આપણે �વીકારી
કરેલી ધારણાઓ, ભિવ�યવાણી ક� મા�યતાઓ વધારે �ઢ બનતી ýય છ�. શકીએ, એની સાથે દૂર સુધી ચાલવાનો થાક નહીં લાગે.
અનુસંધાન
ે
બોલી નાખ, આઈ વો�ટ જજ યુ. ત� જે પણ �લટા�-સીધા� કામ કયા� હશ, રે! કોઈ હરફ ઉ�ારતુ� નથી ક� તે અરબી �કડા ન�થી, ���ડયન �કડા
���ના મલ�મા� એનાથી દસ ગણા ચડી ýય એવા� પરા�મ મ� કરી જ ના��યા� હશ. ‘�યાર પછી છ�, સ��ક�ત �કડા છ�! તે સ��ક�તમા� શોધાયેલા દશા�શ પ�િતના �કડા
ે
�
એમને ક�ઈ પણ કહ�વામા સ�કોચ નથી થયો. એમણે મને એકવાર કહ�લુ� ક� વ�ા, ન હોત તો આજે જે STEM (Science, Technology, Engineering
�
સ��હ છ�. ‘ચાલ, વરસાદની મોસમ છ�’મા� એમની સમ� કિવતા સચવાયેલી તુ� વારંવાર ýખમી �ધળ��કયા� કરે છ�, પણ તને બચાવી લેવા માટ� ક�દરતે કોઈ and Mathematics)ની બોલબાલા બોલાય છ� તે ચારે શા��ો જ��યા� જ
છ�. ‘અગનપ�ખી’, ‘પળના� �િતિબ�બ’, ‘અનાગત’, ‘સુખ નામનો �દેશ’, �પેિશયલ ગા�ડ�યન એ�જલ રા�યો છ�, પણ હ�� કામમા�, ખાસ કરીને લખવામા � ન હોત.
ે
‘ગા�ધીની કાવડ’ અને ‘માધવ �યા�ય નથી’ એમની ýણીતી નવલકથાઓ છ�. આળસ કરુ� �યારે સોનલબહ�ન પોતે તો ખૂ�ખાર ડ�િવલના �પમા� આવી જતા�. પણ હશ, રોમન હોય, અરબી, �ીક ક� સ��ક�ત ક� ભોજપુરી ક� ક�છી
‘નીરવ સ�વાદ’ અને ‘શ�દ ભીતર સુધી’ િનબ�ધ સ�ચયોનુ� ગ� આ�વા� છ�. ધુલાઈ કરી નાખે. ‘A Painter has to paint, a writer has to write’ હોય, આપણે સૌ ��વીના પુ�ો છીએ એટલે કોણે શુ� શો�યુ� તેની હ��સાતુ�સી
‘મધુવન’, ‘કિવતા’, ‘મ�ડયાનુ� મનોરા�ય’ જેવા� એમના� સ�પાદનો �યાનપા� વારંવાર યાદ કરાવે. ન કરીએ. અલબ� નવા જમાનાની ક�ટલીક અýયબીઓ મુ��લમોએ
છ�. ‘કિવ અને કિવતા’મા� કા�યા�વાદો છ�. ક�લ છ�પન ��થોના સજ�ક હરી�� સાચુકલા� ફ�િમિન�ટ પોતાના દેખાવની બાબતમા બેદરકાર જ હોય એ શોધી છ�, જેમક� કોફી! જેમક� ફાઉ�ટન પેન!, જેમક� ક�મેરા! ક�મેરા? ø,
�
�
�દયથી તો કિવ જ ર�ા છ�. એમનામા�નો કિવ નવલકથા-િનબ�ધ-લેખોમા�ય જૂની સડીયલ મા�યતા સામે એ સતત િવરોધ કરતા� ર�ા�. વજનમા� વધારો પહ�લા �ીક લોકો માનતા ક� �ખમા�થી તેજ �કરણ નીકળ� છ� પણ ��ન
�
વતા�ઈ આવે છ�. હરી�� મુ�ય�વે �ેમની પીડાના કિવ છ�. િ�યજન અને થાય તો ટકોર કરે, કપડા�, ઘરેણા�ની બાબતમા તો બહ� ચીકણા�. �યા�, અલ હ�તામ નામે મુ��લમ િવ�ાનીએ શોધેલુ� ક� તેજ �ખમા�થી નીકળતુ�
ઈશ�ા��તની ઝ�ખા કિવતામા� ‘�ેમપદારથ’ની ખેવના બનીને �ગટ� છ�. એમની કયા �સ�ગે, શુ� પહ�રીને જવુ�, એ બાબતમા સભાન રહ�. અને મને પણ નથી, તેજ �ખમા� �વેશે છ�. અને તેણે એક �ધારા ઓરડામા� એક નાનુ�
�
બે નવલો: ‘અનાગત’ અને ‘પળના� �િતિબ�બ’ આ ભૂિમકાએ ઉ�મ છ�. કચકચ કરતા� રહ�. એવુ� નહીં ક� મ�ઘી ચીજ ખરીદવાનો જ આ�હ રાખે. િછ� પાડીને ‘ક�મક�રા’ની �થમ શોધ કરી. ક�મેરા એટલે ‘કમરા’ જે અરબી
ે
લોભી દુિનયા તો સ��હીને રાø રહ� છ�, પણ િ�યજન તો �યોછાવર કરીને �લટ�� મ�ઘુ� એટલુ� સારુ� એવુ� માનતા લોકોની તો એ મýક ઉડાવ. ‘ઘમરા’ ઉપરથી બ�યો છ�; જેનો અથ� છ�, �ધારો કમરો! અને ફાઉ�ટન
�યાલ થઈ જવા ઝ�ખે છ�. એટલે ક��ણની ગોપી હરી��ની કિવતામા� આવીને દિ�ણ આિ�કામા� રંગભેદ નીિત હતી �યા સુધી બીý� થોડા� પેનની શોધ કરેલી સન 953મા�, �િજ�તના સુલતાને!
�
�
બોલે છ�: િસ�ા�તવાદીઓની જેમ એમણે �યા�ની ખાણોમા�થી આવતા ડાયમ��સ નહીં આજે દુિનયામા એવો દેખાડો થઈ ર�ો છ� ક� યુરોપીયનોએ જ જગતને
ુ�
‘િશર પર ગોરસ-મટ�કી/મારી વાટ ન ક�મ ખૂટી/ પહ�રવાની øદ પકડી રાખેલી, પણ આ�ટ���ટક િસ�વર �વેલરીનો એમની øવતા� શીખ�ય ને યુરોપીયન િવ�ાનીઓએ બધી શોધ કરી. ખરેખર તો
ે
અબ લગ ક�કર એક ન લા�યો/ગયા� �ા�ય મુજ Ôટી પાસે ખýનો. પુરાણકાળથી સી�રયા, બેિબલોન, �ુિનિશયા, �િજ�ત, ભારત, ચીન
ે
કાજળ કહ� �ખોન, �ખો વાત વહ� �સુઅનમા�, બ�સો �િપયાની �ીસ-ચાલીસ વ�� જૂની પણ સુ�દર કોટન સાડી પહ�રીને વગેરે અનેક �થળ� િવ�ાનીઓ સતત દરેક �કારની શોધ કરતા રહ�લા,
માધવ �યા�ય નથી મધુવનમા…’ વટભેર ફાઈવ�ટાર હોટ�લમા લ�ચ માટ� ýય. હø થોડા સમય પહ�લા મ� મýક જેનો �ચાર ધીમેધીમે યુરોપ તરફ થયો અને �ીકો ને રોમનોએ બ�ધબેસતી
�
�
આજે આપણે હરી�� દવેને એમની જ�મતારીખની આસપાસ ખાસ યાદ કરેલી ક� સોનલબહ�ન, તમારી બધી સુ�દર �ક�મતી ચીજવ�તુઓ øવતેøવત પગડીઓ પહ�રી લીધી! જય વરાહિમિહર મહારાજ!
કરીએ છીએ: લોકોને દાન કરી નાખો. �યારે એમણે કહ�લુ� ક�- ‘તો તો મારે તને પણ દાનમા�
ે
‘કોઈ �ગણ અટ�યુ� ને તમ યાદ આ�યા�/ આપી દેવી પડ�. તારાથી વધુ �ક�મતી શુ�?’ એ વખતે નિચક�તાની જેમ મારે પૂછી �પો����
ે
ýણે પગરવની દુિનયામા� શોર થયો રામ… લેવુ� ýતુ� હતુ� ક� ‘મને કોને આપશો?’
ુ�
એક પગલ �પ�ુ� ને તમ યાદ આ�યા�…’ મેચ ન�બર 4 : ý અને તો વ�ેની ખાલી જ�યા : પ�ýબે આપેલા 222
ે
મા�ડ પા�સ� વ��નુ�, ��િ�મય આયુ�ય ભોગવીને, હરી�� દવેએ તા. 29- નીલે ગગન �� તલે રનના લ�ય સામે સ�જુ સેમસને એકલાએ 119 રન કરી િવજયનો �યાલો
3-1995મા� પોતાની øવનલીલા સ�ક�લી લીધી હતી. ગળા સુધી લાવી દીધેલો. આખરી ઓવરમા� 13 રન ડીફ��ડ કરવા પ�ýબે
��વટર સ��થાએ એક સરવે કરવા ýહ�ર જનતાને એક સવાલ પૂછ�લો અશ�દીપ િસ�હને ઉતાય�.
આપણી વાત ક� અમે�રકાની �ક�લોમા� અરેિબક �કડા શીખવવા જ�રી છ�? તો 90 ટકા ��ા�ક પર સ�જુ સેમસન હતો. પહ�લા 3 બોલમા� 2 િસ�ગલ રન અને
�ýએ ક�ુ� ‘નો!’ યાને 90 ટકા લોકોને ખબર નથી ક� 0થી 9 સુધીના સેમસને ચોથા બોલે િસ�સ મારીને 2 બોલમા� 5 રનનુ� સમીકરણ લાવીને
નજરે સોનલ શુ�લ એક મહાિવભૂિત હતી, મારા જેવા� બે-�ણ જણ માટ� એ �કડા તે અરબી �કડા કહ�વાય છ�. એ શોધાયા તેની પહ�લા શૂ�ય મેચ રાજ�થાન તરફી કરી. પા�ચમા બોલે લ�ગ ઓફ પર ��ોક માય�.
�
ઘરના� સોનલબહ�ન હતા, જેની સાથે ગમે તે વાત કરી શકાય. રોમન લોકો �કડાને બદલે સ��યાઓ અ�રોથી લખતા, જેમક� I, II, અશ�દીપે છ��લા બોલે 5 રન ડીફ��ડ કરતા રાજ�થાન øતેલી બાø હારી
�
�
ઘણા� વ�� પહ�લા કોઈ અ�લ િવનાનુ� કામ કરીને એમને ઘેર ગયેલી અને III, IV, વગેરે, ને X એટલે 10 ને C એટલે 100. એ અ�રો રોમન ગયુ�. મેચ બાદ ઘણા તક�-િવતક� થયા હતા ક� સેમસને રન લઈ લીધો હોત
બોલવામા સહ�જ ખચકાતી હતી �યારે સોનલબહ�ને કહ�લુ� ક�- ‘મન થાય તો �યુમરલ કહ�વાય છ� ને 1, 2, 3, 4 આિદ અરબી �યુમરલ! પણ રે, રે, તો મો�રસ કદાચ િવિન�ગ રન કરી શ�યો હોત.
�