Page 18 - DIVYA BHASKAR 071522
P. 18
Friday, July 15, 2022 | 18
મ�દીનો ડર બધાન સરખો સતાવે ��-ગરીબ ક� અમીર. ધ�ધા, નોકરી અન સમ� અથ��યવ�થા નબળી પાડતી સાકસ �ારા એવો િન�ક�� કાઢવામા� આ�યો ક� ચાલ વ�� અને આવતા વ��મા
ે
ે
ુ
ઘટના એટલે મ�દી. મ�દી-�રસેશન, �લો-ડાઉન � કાબૂ બહાર ýય તો મહામ�દી (�ડ�ેશન) સમ�ત િવ�ને સતાવી øડીપી દર જે 2.5 જેટલો અપેિ�ત હતો તે ઘટશે. અને તેને કારણે મ�દી ભરડો
�
લેશે. ýક� આ િસવાય બીý ઘણા� કારણો પણ છ� જે નøકના ભિવ�યમા�
શક�. પણ હાલમા� મ�દી િવશે વધુ વાત કરતા� પહ�લા� એ ક�મ સý�ય �� એ સમ�વુ� ��રી �� મ�દીના સૂચક છ�. રિશયા અને યુ��નનુ� યુ� અને તેને કારણે સý�ય રહ�લી
આિથ�ક ખાનાખરાબી. બેરોકટોક વધી રહ�લા ��ડના ભાવ અને તેને કારણે
શુ� મ�દી ફરીથી ભરડો લઇ રહી ��? અથ�ત�� પરનો બોજ. પરંતુ આ પ�ર��થિત પાછળ એક અભૂતપૂવ� કારણ
પણ છ�. અગાઉ �યારેય ન લેવાયા હોય એવા આિથ�ક પગલા� ફ�ડરલ �રઝવ�
�ારા 2020 થી શ� થયા. અને એ છ� ખૂબ મોટા પાયે અમે�રકન ડોલરની
નોટો છાપવાના. ø હા, �યા�ની સરકારે કોિવડને કારણે સý�યેલી આિથ�ક
કટોકટીને પહ�ચી વળવા અને લોકોને આિથ�ક સહાય પૂરી પાડવા ઢગલાબ�ધ
િવ �ની ટોચની બે�કોમા�ની એક એવી અમે�રકાની ‘ગો�ડમેન �યારે બહોળી સ��યામા� દેણદારોએ લોન ભરવા અસમથ�તા �ય�ત કરી �યારે નોટો છાપવાનુ� શ� કયુ�. પ�રણામે ભાવવવધારો ન�ધાયો, શેરમાક�ટ તૂ�ા
અને Óગાવો વ�યો. અને આ પ�ર��થિતને મ�દીની શ�આત માટ� જવાબદાર
સાકસ’ �ારા થોડા સમય પહ�લા એક િનવેદન કરાયુ�. જેણે સમ�
�
અમે�રકન બે�કો ટપોટપ નબળી પડવા લાગી અને સમ� અથ�ત�� ખોરવાઇ
દુિનયાના ફાઇના��શયલ અને સરકારી �ે�ોને અને ટોચના ગયુ�. સરકારની તેને ખાળવા માટ� આિથ�ક સહાય ક� જે ઇકોનોિમક ��ટ�યુલસ મનાય છ�.
ઉ�ોગોને િવગેરેને હચમચાવી દીધા. ઇ�વે�ટમે�ટ બે��ક�ગ માટ� ��યાત અને તરીક� ઓળખાય છ�, ટ��સમા ફાયદા અને બે�કોને બચાવવાના સીધા ýક� અથ�શા��ીઓ એવુ� માને છ� ક� મા� શેરબýરનુ� તૂટવુ� જ
�
િવ�ના અથ�ત��ના ભિવ�ય �ગે જેમના વરતારા પર સહ મદાર રાખે છ� તેવી �યાસો એમ �ક� પગલા�ઓને કારણે 2009ના �તમા� અમે�રકન એક મુ�ય કારણ ના હોઈ શક�. હકીકતમા� 1929ની મહામ�દીનુ�
�
આ બે�કના સ�શોધન િવભાગના વડા ýન હાટઝીઅસનુ� આ િનવેદન હતુ�. અથ�ત�� ફરીથી બેઠ�� થયુ�. ખરુ� કારણ શેરબýર ન હતુ� એમ િન�ણાતો માનતા થયા છ�.
ુ
તેનુ� તા�પય� એવુ� છ� ક� આ વ��ની શ�આતમા આ બે�ક� અમે�રકામા�, ચાલ વ�� પરંતુ ý મ�દીથી વધારે �બળ આિથ�ક પાયમાલી આવે ડણક એવુ� મનાય છ� ક� ફ�ડરલ �રઝવ� િસ�ટમે, 1920ના દાયકાની
�
�
ે
અને આવતા વ��ના સમયગાળામા આિથ�ક �ે� મ�દી આવવાની શ�યતા 15 તો મહામ�દીની પ�ર��થિત સý�ય. મહામ�દી એ એક એવી શ�આતમા સ�તા �યાજ દરો અને સરળ નાણા� સાથે તેøનુ�
�
ટકા જેટલી ધારી હતી તે હવે 30 ટકા પર પહ�ચી છ�. અથા�� 2022ના �તમા� ઘટના છ� ક� જેમા�, સમ� અથ�ત�� પાયમલ થઇ ýય છ�. �યામ પારેખ ક�િ�મ રીતે સજ�ન કયુ� હતુ�. 1929 સુધીમા�, સે��લ બે�ક� દરો
અને 2023 અને 2024 દરિમયાન મ�દીની શ�યતા હવે બમણી થઇ ગઈ છ�. આ પ�ર��થિત મ�દી કરતા� ઘણી જ ખરાબ હોય છ�, અને એ એટલા �ચા કરી દીધા હતા ક� તેણે ખરી તેøને અટકાવી દીધી
‘અમે મ�દીની શ�યતા હવે વધારે અને ખૂબ �બળતાથી ýઈએ છીએ,’ તેમણે દરિમયાન øડીપીમા� ન�ધપા� રીતે ઘટાડો પણ થાય છ� અને હતી અને 1929 અને 1933 વ�ે દેશમા ઠલવાતા નાણા�ના
�
�
ક�ુ�. સામા�ય રીતે મહામ�દી ઘણા વ�� સુધી ચાલ છ�. 1929-30ના પુરવઠામા� એક �તીયા�શ જેટલો ઘટાડો કરવાની ફરજ પડી હતી.
ે
મ�દીનો ડર બધાને સરખો સતાવ છ�-ગરીબ ક� અમીર. ધ�ધા, નોકરી અને વ��થી શ� થયેલી મહામ�દીમા�થી બહાર આવતા અમે�રકાને એક 1930મા� �યા�ની ક��ેસે આયાત અને િનકાસ પરના દરો એટલા
ે
સમ� અથ��યવ�થા નબળી પાડતી ઘટના એટલે મ�દી. વ�� 2007થી દશકાથી પણ વધુ સમય લા�યો હતો. �યારે બેરોજગારીનો વધાયા� ક� ધ�ધા ઠ�પ થઇ ગયા અને આમ મ�દીને સામે ચાલીને ખરાબ નીિતઓને
2009 દરિમયાન લગભગ 18 મિહના મ�દી ચાલી હતી. વ�� દર 25 ટકા સુધી પહ��યો હતો અને વેતનમા� 42 કારણે મહામ�દીમા� ફ�રવી દેવાઈ. વળી, 1932મા� આવકવેરાના દરો બમણા
2020મા� પણ બે મિહના માટ� મ�દીનો માહોલ સý�યો ટકા ઘટાડો થયો હતો. �યારે કોઈ એક દેશની કયા�. ýક� �યારબાદ િ�તીય િવ�યુ�ની શ�આતથી પ�ર��થિત બદલાઈ.
ુ�
ે
�
હતો. પણ હાલમા મ�દી િવશ વધુ વાત કરતા� પહ�લા � ક� સમ� િવ�ની અથ��યવ�થા ખોરવાઇ 1929મા� શ� થયેલ ‘ધી �ેટ �ડ�ેશન’ આમ તો ચાર વ�� ચા�ય હતુ�. અનેક
એ ક�મ સý�ય છ� એ સમજવુ� જ�રી છ�. ýય �યારે અક��ય પ�ર��થિત સý�ય અથ�શ��ીઓના મતે બીý િવ�યુ�ની શ�આત વખતે જ એટલે ક� લગભગ
આિથ�ક મ�દીના� અનેક કારણોમા�નુ� એક છ�. ઘણા િવ�ાનો એને �ેટ લેવલર 12 વ�� જ તેનો ખરા અથ�મા� �ત આ�યો હતો. ýક� બીý િવ�યુ� પછીના
મુ�ય�વે �ાહકોમા� પૈસા ખચ� કરવાનો િવ�ાસ કહ� છ�-અથા�� ગરીબો અને અમીરો મ�દીના �કડા દશા�વે છ� ક� સરેરાશ મ�દીનુ� મોજુ� સામા�ય રીતે 10 મિહના
ે
ડગમગાવાનુ� છ�. આવકના ��ોત બ�ધ થઈ વ�ેનો ભેદ ભૂ�સાઇ ýય છ� - જેટલુ� ચાલ છ�.
જવાના ડરથી ક� પછી ખરેખર બ�ધ થવાથી બધા�જ ક�ગાળ અને પાયમાલ થઇ ýક� મ�દીની �બળ શ�યતાઓ �ગે પણ િન�ણાતોના મત એકસૂર
ક� નબળા પડવાથી, ખચ� કરવાની �મતા શક� છ�. નથી. ‘ડ�લોઈટ’, ‘મોગ�ન �ટ��લી’ અને ‘પે��થઅન મે�ોઇકોનોિમ�સ’,
અને વ�તુઓની માગ ઘટ� છ�. પ�રણામે ýક� હાલના સમયમા� મ�દીની ‘િસટી �ૂપ’ અને ‘એચએસબીસી’ જેવી �તરરા��ીય �તરે �યાપેલી બે�કો
ક�પનીઓના ધ�ધા ઠ�પ થઇ ýય છ� અને ચચા�ના� કારણનુ� મૂળ અમે�રકાની અને ક�પનીઓના તજ�ો �પ�ટપણે માને છ� ક� મ�દીની શ�યતાઓ હકીકતમા�
તેથી રોજગારીની તક અને આવકમા� ક���ીય બે�ક જે ‘ફ�ડ’ તરીક� ઓછી છ�! તેમના મતે 15થી 30 ટકા વ�ે છ�. અને અગર ý મ�દી આવી તો
પણ ઘટાડો થાય છ�. 2007-09ની ઓળખાતી ‘યુ. એસ. ફ�ડરલ તે ખૂબ ટ��કøવી હશ અને કોઈ ખાસ અસર નહીં કરે. તો વળી, ઓ�સફડ�
ે
મ�દીનુ� મુ�ય કારણ અમે�રકાની �રઝવ�’ છ�, તેના �ારા તાજેતરમા� ઇકોનોિમ�સ, ���ડટ ��વસ ક� પછી જેપી મોરગન ચેઝ િવગેરે ખૂબ વધારે
બે�કોએ લોન ભરવાની �મતા Óગાવાના વધતા ડરને �યાનમા � શ�યતા જુએ છ�. પરંતુ ‘બે�ક ઓફ અમે�રકા’, ‘એસ એ�ડ પી’ ક� પછી ‘ફીચ’
ýયા િવના અનેક લોકોને લઇને �યાજના દરમા� કરેલો અને ‘ગો�ડમેન સાકસ’ના મતે મ�દી ન�ી જ આવશે. માટ� જ�રી છ� ક� સહ �
ખોબલે-ખોબલે લૂ�ટાવેલી વધારો મનાય છ�. આ પગલા�ને કોઈ આ આિથ�ક પ�રવત�નો ��યે સાવધ રહ� અને સમયસર ýણકારી સાથે
હોમ-લોન ગણાય છ�. કારણે અ�ણી બે�ક ગો�ડમેન જ�રી પગલા� લેવા તૈયાર રહ�.
અનુસંધાન
તોડવામા� આવી હતી. બધી શરમ નેવે મૂકવામા� આવી હતી. બધા� જ નો�સ� જ પડશે, ક�મક� �થાયીભાવ છ� અ�યા�મ. સારા ગાયક ફરીફરીને સમ પર
�
િવચારોના ��દાવનમા� ભૂલી જવામા આ�યા હતા. મોદીની બેફામ િન�દા કરનાર કમ�શીલ આપોઆપ આવે છ�. આપના િદલમા� કોઈ વાત છ�પાતી ન હોય એવો આપનો �વભાવ
ે
મોટો િવચારશીલ મનુ�ય બની ýય એવી પ�ર��થિત હતી. સ�øવ ભ� હાલ હશ તો ગમે તેટલો સ�યમ રાખશો તો પણ �યારેક ને �યારેક આપ બોલી જ
�લ�િવયા આ��નસ પી�ડત ��ીઓના ક�સ ચલાવનારા િ��તી બહ�ન પણ આજે જનમટીપની સý ભોગવી ર�ા છ�. તેઓ એક જૂઠ બોલે તો હ�ડલાઇન બની નાખશો. એ �વભાવની બ�તા છ�. અહ�કાર હોય તો પણ કથામા� આવો;
�
ખૂબ ýણીતા� થયા� છ�. અહી વાત મૂળ� contrastની છ�. િત�તાøને ક�ટલા� જતી. િત�તાøને ý જેલવાસ થાય, તો તેની મુદત બહ� લા�બી ન હોય તો સારુ�! અહ�કાર દીિ�ત થઈ જશે, ક�મ ક� િશવ સમ��ટનો અહ�કાર છ�. આપની પાસે
ં
વ��ની જેલ થશે તે ýણવામા� મને કોઇ રસ નથી. એમના જેટલી જ િન�ઠાથી િપતાøનુ� પુ�ય એમને મદદ�પ થશે? રાહ ýઇએ. જે છ� એનો સદુપયોગ કરો. આપની પાસે જે છ� એ લઈને આવો; મન છ�, બુિ�
જૂઠ�� બોલનારી બીø ��ીનુ� નામ ઘ�ખરુ� શબનમ હાશમી હતુ�, એવુ� �મરણ છ�, િચ� છ�, અહ�કાર છ�, જે પણ છ� એ લઈને આવો. કથામા� કોઈ પણ ભૂિમકા
છ�. કમ�શીલ �યારે તાનમા� આવી જઇને જૂઠ�� બોલે �યારે �� થાય: શુ� પૂ�ય દીવાન-એ-ખાસ સાથે આવશે એને લાભ જ થશે. (સ�કલન : નીિતન વડગામા)
રિવશ�કર મહારાજ કમ�શીલ ન હતા?
અરે! એક જૂઠસ�ાટ� તો પોતાના લેખમા જણા�યુ� હતુ� ક� : ગોધરાના મૂકી શકાય એમ છ�. ડાબેરી લાલભાઈઓ અને ક�રવાદીઓ તલવાર સમયના હ�તા�ર
�
�
ડ�બામા 58 ��ીપુરુ�ો øવતા� બળી મૂઆ, �યારે ડ�બો �દરથી સળગાવવામા � કાઢીને જ બેઠા છ�. મોટા ભાગના રાજકીય પ�ો પોતાના �વાથ�થી આગળનુ�
�
આ�યો હતો. એ જૂઠસ�ાટ� તો �દરથી ડ�બો સળગાવનારને ‘જટાયુ’ સાથે િવચારી શકતા નથી. �યારે દેશમા અશા�િત ફ�લાવતા ત�વો સિ�ય હોય પવાર-પાવર ખતમ થાય તો એનસીપીની પાસે કોઈ મોટો ચહ�રો નથી. હા,
સરખા�યો હતો! 2002ના વ��મા� ગોધરા �ટ�શને બનેલી ભય�કર દુઘ�ટના �યારે એમને શા�ત કરવાને બદલે ક�ટલાક નેતાઓ આગમા� પે�ોલ છા�ટવાનુ� �Ó�લ પટ�લનો ‘પટ�લ પાવર’ પેદા થાય, પણ ક�ટલો ચાલ તે મોટો સવાલ છ�.
ે
�
પછી સે�યુલર કમ�શીલોએ પાગલ બનવાની હરીફાઇમા સતત જૂઠ�� લખવાન- ુ� કામ કરે છ�. એમને એમ છ� ક� અરાજકતાને કારણે સરકાર ઊથલી જશે અને એક વાત િનિ�ત છ� ક� સ�સારøવનની જેમ રાજકારણમા� પણ ‘કýડા�’ બહ�
�
બોલવાનુ� વલણ અપના�યુ� હતુ�. એક ��ેø અખબાર તો હદ કરી હતી. સ�ાની પૂરી એમના મ�મા ટપકશે! આવુ� માનનારા મૂખ�ના �વગ�મા� øવી ચાલ નહીં. િવચારધારા ��યે ધીરે ધીરે ઉપે�ા વધતી ýય છ�. તેને અટકાવવા
ે
ે
એસ.એસ.સી. પરી�ામા� 95 ટકા િવ�ાથી�ઓ બેઠા, �યારે એ અખબાર ફોટો ર�ા છ�. અરાજકતાવાદીઓ સામે કડક હાથે કામ લેવાની જ�ર છ�. �ખ માટ� આવી કýડા� �યવ�થા તૂટી રહી છ� તે નવા� રાજકારણમા� આવકાય� છ�
ે
�
ે
�ગટ કય� હતો, જેમા� પરી�ાખ�ડમા� એક પણ િવ�ાથી� હાજર ન હતો અને આડા કાન કરવાથી નહીં ચાલ. સૌથી પહ�લા તો આઈબીને મજબૂત કરવી અને અિનવાય� પણ છ�.
�
�
મા� એક સુપરવાઇઝર બહ�ન કામ િવના ઊભા� હતા! જૂઠનુ� પ�રણામ શુ� પડશે. અલગતાવાદી ત�વોને ઓળખીને એમની સામે યોગી આિદ�યનાથની સૌ એમ માનતા� હતા ક� ફડણવીસ મુ�યમ��ી બનશે, પણ ભાજપના મોવડી
આ �યુ�? ભાજપ ચૂ�ટણીમા� િવજયી બનતો જ ર�ો અને નરે�� મોદી વડા�ધાન �ટાઈલથી કામ લેવુ� પડશે. મ�ડળની સૂચના મુજબ એકનાથ િશ�દેની સરકાર બનાવવાનુ� ન�ી થયુ�. લોઢ��
બની શ�યા. જૂઠા કમ�શીલો નરે��ભાઇને ખાસા મદદ�પ થયા! હø કમ�શીલો લોઢાને કાપે એવી આ �યૂહરચના છ� અને ભિવ�યમા� આમા�ના ઘણા ભાજપમા�
સુધયા� નથી. નરે��ભાઇને િનરા�ત છ�! નરે��ભાઇ રાહ�લ ગા�ધીનો જેટલો માનસ દશ�ન ઉમેરાય તેવુ� બની શક�. એક�દરે મહારા�� રસ�દ રાજકીય �વાહો સ�યા છ�.
�
�
�
આભાર માને તેટલો ઓછો છ�. વ�� પહ�લા ગરીબી અને સે�યુલ�રઝમને
ે
વેચવા કા�ા� હતા પરંતુ હવે દુકાન ચાલ તેમ નથી. િહ�દુઓ ýગી ચૂ�યા છ� અને બુિ�નો તમાશો નથી, એ િચ�નો તમાશો છ�. િચ��ધાનતા િચ�ક�ટની �પો���સ
�
અને મુ��લમોનુ� �મિનરસન શ� થયુ� છ�. ભૂિમકાએથી આવે છ�, �યા� તુલસીએ કથા ગાઈ છ�.
}}} આપનામા� અહ�કારની ભૂિમકા છ� તો પણ આપનુ� �વાગત છ�. જેવી રીતે લીજે�ડ મા�ટ�ના નવરાિતલોવાએ 9 વાર િવ�બ�ડન ટાઇટલ ø�યુ� છ� અને
પાઘડીનો વળ ��ડ� સતીને એમ થયુ� ક� હ�� દ�ની પુ�ી સતી છ��, ક��ભજ પાસેથી કથા શા માટ� રોજર ફ�ડરરે 8 વાર �ા�ડ ટાઇટલ ø�યુ� છ�. એમા� પણ 3 વાર એ�ડી રો�ડકને
�
�
ફાઇનલમા હરા�યો છ�. રો�ડકની જેમ િજમ ક��રયર, ઈવાન લે�ડલ, જેિનફર
સા�ભળ��? છતા પણ કથા સા�ભળી નહીં પરંતુ કથામા� બેઠા� તો ખરા�. ý આપની
આજમગઢ અને રામપુરમા� બ�યુ� તેમા� ચેતવણીની સાઇરનનો �વિન �પ�ટ અહ�કારની ભૂિમકા છ� તો પણ રામકથા આપને િનમ�િ�ત કરે છ�. કમ સે કમ ક�િ�યાતી, મોિનકા સેલેસ, માઈકલ ચા�ગ તેમજ પેિ�ક રા�ટર જેવા િદ��જ
ે
�
છ�. બેસો. સમય લાગશ પરંતુ એ જ બૌિ�કતા �યારેક ને �યારેક દીિ�ત થઈ ખેલાડીઓ િવ�બ�ડન ટાઇટલ øતી નથી શ�યા. ભારતીય ખેલાડીઓને
િત�તા સેતલવડની જે અવદશા થઇ તે ýઇને ગીતાના �ોકનુ� �મરણ થાય જશે અને ��ામા પ�રણમશે; સતી મટીને આપ પાવ�તી થઈ જશો અને ફરી �યાનમા લઈએ તો સાિનયા િમઝા�એ 2015મા� મા�ટ�ના િહ�ગીસ સાથે ડબ�સ
�
�
ે
છ�. ક��ણ કહ� છ� : �વ�પમ�ય�ય ધમ��ય �ાયત મહતો ભયા�� (ગીતા:2:40) કથાનો �વાહ ચાલશ. હ�� તો સરળતાથી સૂ�ો કહી ર�ો છ��, ક�મક� સરળતા જ મુકાબલામા ભાગ લઈને 2015મા� િવ�બ�ડન ટાઇટલ ø�યુ� છ�. રોજર ફ�ડરરે
�
ે
ક��ણ કહ� છ� : ‘ધમ�નુ� થોડ��ક આચરણ પણ માણસને મોટા ભયમા�થી બચાવી મારા વ�ત�યનો મૂળભૂત �થાયીભાવ છ�. બધા સૂરોમા� ફરીફરીને મારો સમ 8 વાર અને પીટ સા��ાસ 7 વાર મે�સ િસ�ગ�સ ટાઇટલ ø�યા છ�.
ે
�
�
લે છ�.’ િત�તાø પોતાના િપતાøને અનુસયા હોત અને જૂઠ�� બોલવા પર આ જ છ� ક� સરળ રહ�વુ�, સરળ બોલવુ�, સરળ કપડા� પહ�રવા�, સરળ �યવહાર મા�ટ�ના નવરાિતલોવા એ 9 વાર, ડોરોથી ચે�બસ, �ટ�ફી �ાફ અને સેરેના
�
ુ�
થોડીક �ેક મારી હોત, તો જેલમા જવાનો વારો ન આવત. બધી મયા�દા કરવો, સરળ ખાવ-પીવુ�, સરળ ઊઠવુ�-બેસવુ�. આપને �થાયીભાવમા જવુ� િવિલય�સ 7 વાર વીમે�સ િસ�ગ�સ ટાઇટલ ø�યા છ�.
ે
�
�