Page 18 - DIVYA BHASKAR 070122
P. 18

Friday, July 1, 2022   |  18



                                              �
             આ નવલક�ામા� �ો��સર ઉ�લે�દુ ચેટø મોકળી- ઉદાર- મુ�� øવન��વ��ાનો ��ોગ કરવાનુ� િવચારે ��           લેવાની જવાબદારી �ૂપના નેતા ઉપલે�દુ પર આવે છ� અને ધીરેધીરે સ�ા પણ
                                                                                                            એમના હાથમા આવતી ýય છ�.
                                                                                                                    �
            સમા��ર øવન��વ��ાની ક��ના                                                                        મુ�ત øવનશૈલીને સફળ બનાવવા માટ� િનયમો અને સ�ાની આવ�યકતા
                                                                                                              નવલકથામા�થી એવો પણ એક સૂર સા�ભળી શકાય ક� ગમે તેવી ઉદાર-
                                                                                                            રહ� છ�. પચીસ વષ�ના એકા�તવાસ પછી બચેલા લોકો બહારના જગતમા� પાછા
                                                                                                            ફરે છ� �યારે એમની ઉપલ��ધ શી એવો �� ન થાય. બ�ધનોમા�થી મુ��તના
                                                                                                            �યાસ પણ નવા� બ�ધન તરફ લઈ ýય? માનવ�વભાવની મૂળભૂત મયા�દાઓને
                                                                                                            ધરમૂળથી બદલી શકાય? કદાચ આવા ��ો તરફ નયા� બ�િ�કોનુ� �યાન
                                                                                                                                        ે
                                                                                                            ખ�ચવા ટી. ડી. રામિ��ને ‘આ�ફા’ લખી હશ.
                                                                                                                      ે
                                                                                                              ‘આ�ફા’ િવશ વા�ચતો હતો �યારે મને આયન રે�ડની સુ�િસ� નવલકથા
                                                                                                            ‘એટલાસ ��ડ’ સતત યાદ આવતી હતી. 1957મા� �કાિશત આ નવલકથામા�
                                                                                                            આયન રે�ડ� એક અ�ાત �થળની ક�પના કરી છ�, �યા� સરકારની અયો�ય
                                                                                                            અને ગૂ�ગળાવતી આિથ�ક નીિતઓથી નારાજ િન��ાવાન, �માિણક અને
                                                                                                            ક�શળ ઉ�ોગપિતઓ, કલાકારો, એ��જિનયરો અને �ોફ�સરો છ�પાઈને રહ�વા
                                                                                                            લાગે છ�. તેઓ િબનકાય��મ-લાલચ-�વાથી લોકો માટ� એમની ટ�લે�ટ વેડફવા
                                                                                                                                     �
                                                                                                                                 ુ
                                                                                                                                                 �
                                                                                                            માગતા નથી. ક�શ�યની �વત��તામા માને છ�. પોતાના �ે�મા અસાધારણ
                                                                                                                                  �
                                                                                                            સફળતા મેળવનાર ક�ટલાય લોકો એમનો િબઝનેસ આટોપી – ક�ટલાક તો
                                                                                                                   �
                                                                                                            એમણે કરેલા આ�ય�જનક કાય�ને પોતાના હાથે ન�ટ કરીને – અ��ય થવા
                                                                                                            લાગે છ�. ��ટાચારીઓએ એમની શ��તને પડકારી છ�. એ કારણે તેઓ ýણે
                                                                                                            સરકાર અને ��ટ લોકોની સામે ‘હડતાલ’ પર ઊતરે છ�. દેશની અથ��યવ�થા
                                                                                                            ભા�ગી પડ� છ� અને એ અથ�મા� ýણે સમ� ��વી ડગમગી ઊ�� છ�.
                                                                                                              આ નવલકથામા� પણ સમા�તર øવન�યવ�થાની આદશ�વાદી ક�પના
                                                                                                            કરવામા� આવી છ�. માનવીની બુિ� અને ક�શ�યની �વત��તા સામે પડકાર
                                                                                                            ફ�કાય �યારે પોતાના �ે�મા િનપૂણ લોકો લાચાર થઈને બેસી રહ�તા નથી,  કોઈ
                                                                                                                           �
                                                                                                            પણ બા� અવરોધ િવના એમનુ� કામ શા�િતથી કરી શક� એવા િવ�વમા� થોડા
                                                                                                                સમય માટ� ગૂમ થઈ ýય છ�.
                                                                                                                                                    �
                                                                                                                     બા� સ�ાની દખલ િવના પોતાની ઇ�છાનુ� િવ� સø શકાય?
                                                                                                                    આ સવાલ ઘણા બ�િ�કો અને સફળ �ય��તઓને મૂ�ઝવતો
                                                                                                      ��બકી         હશ. દરેક માણસની આગવી િવચારસરણી હોય છ�, લોકોના
                                                                                                                       ે
                                                                                                                     ક�યાણ માટ� એમના� સપના� હોય છ�, પરંતુ અનેક �કારની
                                                                                                   વીનેશ �તાણી       બા� સ�ાઓ એમના માગ�મા� અવરોધ ઊભા કરે છ�. દરેક
                                                                                                                    દેશની સરકાર ઇ�છ� છ� ક� શ��તશાળી લોકો દેશના િવકાસ
          મ     લયાલમના ýણીતા લેખક ટી. ડી. રામિ��નની નવલકથા   િવચારો અને ભાવો �ય�ત કરે છ�. તેઓ કોઈ એક �ય��ત ક�     માટ� એમની શ��તઓનો ઉપયોગ કરે, છતા એમને આવ�યક
                                                                                                                                              �
                                                          સ��થાની સ�ાનો �યાલ તોડી નાખવા માગે છ�. આ�ફા ટાપુ પર
                ‘આ�ફા’નો િ�યા ક�. નૈયરે ��ેøમા� કરેલો અનુવાદ થોડા
                        �
                સમય પહ�લા �કાિશત થયો. એ નવલકથામા� એ��ોપોલોøના   રહીને �ઢ થયેલી સામાિજક પરંપરા અને નીિતમ�ાના� ધોરણો િવશ  ે  �વત��તા આપવામા� આવતી નથી. િબનજ�રી કાયદાકાનૂનોથી
         �ોફ�સર ઉપલે�દુ ચેટø �ઢ થઈ ગયેલી øવનપ�િતને �થાને મોકળી- ઉદાર-   નવેસરથી િવચારણા કરી મુ�ત øવનશૈલી શોધવાનો �યોગ શ� થાય છ�.   એમના હાથ બા�ધી લેવામા આવે છ�. ઘણા ઉ�ોગપિતઓ, વૈ�ાિનકો,
                                                                                                                              �
                      �
                                                               ં
         મુ�ત øવન�યવ�થાનો �યોગ કરવાનુ� િવચારે છ�. સમા�તર øવનશૈલી   અહી ýિત, �ાિત, ધમ�, �ચનીચના ભેદભાવને �થાન નથી. એમણે   કલાકારો જેવા અલગ અલગ �ે�ના લોકોએ આવુ� બ�િધયાર વાતાવરણ
         િવકસાવવા માટ� બીý બાર જણનુ� �ૂપ બનાવે છ�. તેઓ �વત�માન સામાિજક   કોઈ પણ �કારના િનષેધ િવનાના øવનની શોધ આદરી છ�. એક અથ�મા� આ   મૂ�ગે મોઢ� સહન કરવુ� પડ� છ�. સ�ાધારી વતુ�ળોના દબાણને વશ થઈ એમના
         અને સા��ક�િતક પરંપરાઓને તોડી નોખુ� øવન øવવા ‘આ�ફા’ નામના   �યોગ આિદકાળની øવન�યવ�થાની પુન: ખોજ કરવાનો �ય�ન છ�.   ‘આદેશ’ને અનુસરવા િસવાય બીý િવક�પ એમને દેખાતો નહીં હોય. એની
         અý�યા ટાપુ પર રહ�વા ýય છ�.                         િવચાર તરીક� ‘આ�ફા’નુ� કથાવ�તુ આકષ�ક છ�, પરંતુ �તે એમા�થી શુ�   સામે પોતાની �વત��તા ýળવી રાખવાનો િવક�પ હોય છ� ખરો પરંતુ એ
           �ૂપના સ�યો અલગ અલગ રા�યોના છ�. તેઓ �યવસાયના જુદા જુદા   �ા�ત થાય છ�? ભાષાનો �યાગ કય� હોવાથી પચીસ વષ�મા ટાપુ પર બનેલી   માગ� જવાની તૈયારી ‘એટલાસ ��ડ’ના નાયક જેવો કોઈ ભડવીર જ બતાવી
                                                                                             �
         �ે�ોમા�થી આ�યા છ�. દરેકની ભાષા અને સ��ક�િત અલગ છ�. એમણે એમના   ઘટનાઓનો લેિખત રેકોડ� રાખવો શ�ય બ�યુ� નથી. નૂતન øવનશૈલી ઉદાર   શક�. એ િવક�પ છ� ��ટ, અસ�વેદનશીલ, �વાથી િસ�ટમની સામે બળવો
                                                                                                                                          �
         ભૂતકાળ, સ�બ�ધો, �ાન અને �યવસાયના ક�શ�યના વળગણમા�થી બહાર   અને મુ�ત હોવાથી સમાજના �ગ તરીક� આ �ૂપના લોકોને ýડી રાખતી કોઈ   કરી સમા�તર �યવ�થા ઊભી કરવી પરંતુ એ કામ એક-બે માણસો માટ� શ�ય
         આવી િનજ�ન ટાપુ પર પચીસ વષ� રહ�વાનુ� છ�.          કડી રહ�તી નથી. ત�દુર�ત અને સફળ �યવ�થા ઊભી કરવા માટ� એકસૂ�તા   નથી હોતુ�. એમા� ક�ટલા લોકો સાથ દેવા તૈયાર થાય એ પણ ��ન રહ� છ�.
           આ સમયગાળા દરિમયાન એમણે બહારના જગત સાથે સ�પક� રાખવાનો   ýઈએ અને િદશાસૂચન કરવાની ‘સ�ા’ કોઈની પાસે હોવી ýઈએ. એમની   એવી પ�ર��થિતમા� ‘એટલાસ ��ડ’ જેવી નવલકથાની અવા�તિવક છતા  �
                                                                                                  �
         નથી. એમણે ભાષાનો પણ �યાગ કય� છ� અને સ�ક�તોથી વાતચીત કરી એમના   િવચારસરણીમા� એકહ�થુ સ�ાના �યાલને �થાન નહોતુ�. તેમ છતા િનણ�ય   આદશ�વાદી ક�પના આ�ાસન આપે છ�.
                         અનુસંધાન
                                                          માનસ દશ�ન                                         એમા� તો શુ� કહ�વુ�? ક��ણøવી, અ�િતમ; ક�લાસøવી; એ બધુ� સાચ, પરંતુ
                                                                                                                                                    ુ�
         ર�મા� �ી��ુ� ગુલાબ                                                                                 �યારે કોઈ ક�પાøવી હોય �યારે એ બધુ� િચરંøવી પદ આપે છ�. તો એ
                                                          છો. તમે કોઈ વા� વગાડતા� હો, તમે િચ�કાર હો, ��યકાર હો, ગીતકાર   િચરંøવી છ�, દીઘાયુ� છ�, જે ક�પાøવી છ�. ભગવાન �યાસન દુિનયા ભૂલશ  ે
                                                                                                                                               ે
         આપતા�. બે વારની ચા પણ પહ�ચાડી આપતા�. અિનકાના વલોપાતનો પાર   હો, િશ�પકાર હો, જે તમને પણ �સ�ન કરે અને જમાનાને પણ �સ�ન કરે,   નહીં. �યાસ િચરંøવી છ�; �યાસ િવશાલબુિ� છ�. જેમના� ને�કમલ, જેમની
         ન હતો. એ ઘણી વાર લ�યને પૂછી લેતી, ‘આપણી મુસીબતો ઘટવાને બદલે   જેનાથી સ�નુ� શુભ થાય, એવો કોઈ પણ હ��નર તમારી પાસે હોય, તો તમે   નજર, જેમની ���ટ, જેમના િવચાર અસ�ગ છ�, પ�પાતી નથી, એવા �યાસ
                                                                               �
         વધતી ýય છ�. �યારે �ત આવશે? તમે તો કહ�તા હતા ને ક� સમય પાસે બધી   િચરંøવી છો. કલાøવી; માણસમા કલા હોય અને કલાને જ એ øવનમ��   િચરંøવી છ�. કિવનુ� એ કત��ય છ�, સજ�કનુ� એ કત��ય છ� ક� હ�મેશા િન�પ�
                                                                                                                                       ��
         સમ�યાઓનો ઉક�લ હોય છ�!’                           બનાવી દે તો એ િચરંøવી છ�. એમની કળાને દીઘ�કાળ સુધી લોકો યાદ કરશે.   રહ�. ભગવાન વેદ�યાસ એ િવ�નુ� અજવાળ છ�. એમણે �ાનમય દીપકને
           આ કટા�નો ઉ�ર લ�યના બદલે સમયે �વય� આપી દીધો. રોજ િદવસમા�   િપકાસો ભુલાયા નથી. મરહ�મ િબ��મ�લાખાન ભુલાશ નહીં.  �ગટા�યો ક� જેને કોઈ �ધી આજ સુધી બુઝાવી નથી શકી. �યાસ એ છ�,
                                                                                           ે
                                                                                                                      �
         ચાર-ચાર વાર એકા�તમા� મળતા અને પોતાના� દુ:ખડા રોતા� લતાબહ�ન અને   કથાøવી િચરંøવી છ�. કથાøવીનો મતલબ કથામા�થી ક�ઈક મળ� અને   જેમના િવચારમા િવ�તાર છ�, િવવેક છ�, િવનોદ છ�, િવ�ોહ છ�, વૈરા�ય છ�,
                                        �
                            �
         અન�તભાઇના મન મળી ગયા�. એક િદવસ એમણે અિનકા-લ�ય સમ� વાત   એ એમની આøિવકા હોય, એવો નથી. કથા મળ� એમને તો બધુ� મળ� જ છ�.   િવશાલતા છ�, િવન�તા છ�.   (સ�કલન : નીિતન વડગામા)
                                                                 ં
         મૂકી. બ�નેએ વાતને વધાવી લીધી.                    પરંતુ અહી કથાøવીનો મતલબ કથા જેમની આøિવકા છ� એ નહીં, પરંતુ
                                           �
           લતાબહ�ન પુન:લ�ન કરીને સામા ઘરે રહ�વા� ચા�યા ગયા�. એ બ�નેની   જેમનુ� øવન છ� એવા. કથા �ારા જ એ øવે છ�. કથા જપ છ�. જપ કરનારા   ��ો���સ
         એકલતાનો �� ઉક�લાઇ ગયો અને અિનકા-લ�યને પણ મોકળાશ મળી ગઇ.  િચરંøવી છ�; ભજન કરનારા િચરંøવી છ�. અહી કોઈ સા��દાિયક ચચા� નથી.
                                                                                      ં
           બે �� øવોને સોબત માટ� બ�ધન ખપતુ� હતુ�, બે જુવાન øવડા �વત��તાને   કથાøવીનો મતલબ �યા�ય પણ સારી વાત થતી હોય એ સા�ભળો, કહો,   અગરવાલ અને 15 વષી�ય િદ�યા દેશમુખનો સમાવેશ થાય છ�.
             �
         ઝ�ખતા હતા. સમયે એક જ ચાલ ચાલીને બધા�ની સમ�યાઓ ઉક�લી આપી.�  ગાઓ. �વણøવી કહો, કથનøવી કહો, જેમણે કથાને øવન બનાવી લીધુ�   �ા�ડ મા�ટર �વીણ ભારતીય ટીમ ડ�િલગેશનના હ�ડ રહ�શે, �યારે �ા�ડ
                �
                                  (કથાબીજ: એડવોક�ટ આિશષ મહ�તા)  છ� એ બધા� એમા� આવી ýય છ�.                   મા�ટર �ીનાથ અને �ા�ડ મા�ટર આર. બી. રમેશ ઓપન સે�શનની �થમ
                                                            પા�ચમા, ક��ણøવી િચરંøવી છ�. બસ, ક��ણ જેમનુ� સવ��વ છ�. ‘�ીક��ણ:   અને બીø ટીમના કોચ રહ�શે. વીમે�સ ટીમની �થમ ટીમના કોચ �ા�ડ મા�ટર
         દેશ-િવદેશ                                        શરણ� મમ.’ અને ક��ણøવી કહ�� છ�� �યારે પોતપોતાના ઈ�ટøવી, એમ   અિભøત ક��તે અને �ા�ડ મા�ટર �વ��નલ ધોપાડ� બીø ટીમના કોચ રહ�શે.
                                                                                              �
                                                                                                                                 ુ
                                                               �
                                                          કહ�વામા મને કોઈ મુ�ક�લી નથી. તમારા ઈ�ટ જે હોય, �યા અ�યિભચારી   આ ઓિલ��પયાડમા� રમેશબાબ ��ાન�ધ અને આર. વૈશાલી એમ બ�ને
         િમિલયન ટન ઘ�નુ� ઉ�પાદન કરશે એવા �દાજ સામે 20 ટકા જેટલુ� ઉ�પાદન   આ�થા હોવી ýઈએ; એવા લોકો ક��ણøવી છ�. વૈ�ણવ િચરંøવી છ�. વૈ�ણવનો   ભાઈબહ�ન ભારતનુ� �િતિનિધ�વ કરશે.
                                                                                                                                       ે
         હવામાનમા ગરમી થવાને કારણે ઘટશે તેવો �દાજ છ�. ભારતે બે િદવસ માટ�   િવનાશ નથી થતો. તો ક��ણøવી િચરંøવી છ�. છ�ા, ક�લાસøવી િચરંøવી   �ાિમલના�� અન ચેસ
               �
                                                                                                                                 �
         િનકાસ ખોલી અને �યાર બાદ પાછી િનકાસ બ�ધ કરી છ�. ઈરાન અને તુકી�એ   છ�. ક�લાસøવી અિવનાશી પદના અિધકારી છ�, ક�મ ક� ક�લાસ અિવનાશી   તાિમલનાડ�થી ભારતને ઓછામા ઓછા 24 �ા�ડ મા�ટસ� મ�યા છ� જેમા�
         ભારતીય ઘ�ને યો�ય ગુણવ�ાવાળા નહીં હોવાની વાત કરી પરત કયા� છ� અને   પદ છ�. ક�લાસ અમર�વનો અનુભવ છ�. ક�લાસ �ેત છ� અને શીતલ છ�.   5 વાર િવ�િવજેતા બનેલ િવ�નાથન આન�દ અને 16 વષી�ય રમેશબાબ  ુ
                                          ે
         એ રીતે િવ� બýરમા� ભારતીય ઘ�ની ગુણવ�ા બાબત અવળી છાપ ઊભી   ક�લાસ અચલ છ�. ક�લાસ હ�રનામનો ભ�ડાર છ�. રાત-િદવસ �યા� રામ,   ��ાન�ધ મોખરે છ�. દેશના �થમ મે�સ �ા�ડ મા�ટર મે�યુએલ આરોન અને
         થઈ છ�. પોલે�ડ અને રોમાિનયા થકી અનાજ ખસેડવુ� પણ સરળ નથી. યુ�ને   રામ, રામ જ થાય છ�; એ મૂડી જ �યા� જમા થયેલી છ�. ક�લાસ િનિવ�કારતાની   દેશની �થમ વુમન �ા�ડમા�ટર સુ�મ�ય િવજયાલ�મી પણ તાિમલનાડ�ના�
                                                                                                              �
         કારણે આ વખતે યુ��નમા� પણ વાવણી ઓછી થશે.          �ચાઈ છ�; િન:સ�ગતાની �ચાઈ છ� ક�લાસ. ક�લાસ અ�ભુત છ�. ક�લાસવાસી   હતા. દેશની ચેસ રમતી યુવા�િતભાઓમા�થી 30 ટકા જેટલા ખેલાડીઓ
                                                                                                                  �
                                                                                                                                                     �
           આ બધ�ુ ýતા નøકના ભિવ�યમા� તો વૈિ�ક ખા� કટોકટીનો ઉક�લ આવે   િચરંøવી છ�.                           તાિમલનાડ તરફથી છ�.  રા�યમા� કોઈ પણ પોિલ�ટકલ પાટી� સ�ામા હોય
                   �
         એવુ� દેખાત નથી. િવિવધ શ�યતાઓ તપાસી રિશયા અને યુ��નમા�થી ઘ�   સાતમા અને �િતમ, કોઈના ક�પાøવી િચરંøવી છ�. સ��ગુરુની ક�પા જ   પરંતુ તેમના માટ� ચેસ એક �ાયો�રટી છ�. ચેસની રમતમા� �કશોર વયથી �ા�ડ
               ુ�
                                                                                                                               �
         બહાર કાઢવા યુએન સમેત િવ�ના ઘણા દેશો મશ�ત કરી ર�ા છ�. હાલ   જેમનુ� øવન છ� એ િચરંøવી છ�. કલાøવી થઈ શકાય, એ મારગે િચરંøવી   મા�ટર બનનાર ટોપ 15 િલ�ટમા ભારતના 5 �ા�ડ મા�ટરનો સમાવેશ થાય
         પૂરતુ� તો યુ��નના ઘ� ઝડપથી બહાર કાઢી શકાય તે માટ�નો ઉક�લ શોધવો જ�રી   થઈ શકાય, �વાગત; કત��યøવી થઈ શકાય અને િચરંøવીપદ પામી શકાય,   છ�. તાિમલાનાડ�નો ગુક�શ ડી. મા� 12 વષ�, 7 મિહના અને 7 િદવસના ટ��કા
                                                                                                                    �
         છ�.�               (લેખક ગુજરાતના આરો�ય મ��ી રહી ચૂ�યા છ�.)  ધ�યવાદ; કલમøવીને િચરંøવી પદ મળ�, અ��ભુત; કથાøવી થઈ શકાય,   સમયગાળામા �ા�ડ મા�ટર બ�યો હતો.
   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23