Page 11 - DIVYA BHASKAR 050622
P. 11

Friday, May 6, 2022










                                                                                                                           �
                    િવનોબા ��� નાની વયે ��મભાવ તરફ વળી ચ����ા øવ હતા. �ા��ીø એમના øવનમા �વે�યા પ�ીન��
                                                                                                                             ��
                          ��મøવન તેમને વેદ-ઉપિનષદના એવરે�ટની ટોચ ભણીની ��વ�યા�ામા� પરોવત જ �ય��!

                    વડો�રામા� િવનોબાને ઘરે કાપડી પો�મા�






         ઘર તો ન મ����, પણ િવનોબા મ��ા!










                                                                                                                                            �
                                                                                                               અને મહારાણી િચમનાબાઇ (MC) હાઇ�ક�લમા ભણનારો ‘િવ�યો’
                                   �
          વ     ષ� 1954-57ના સમયગાળામા ભૂદાન �દોલન ýરમા� હતુ�                                                 પદયા�ા જેવી �થૂળ બાબતને ��યા�ાનો દર�ý આપી ર�ો હતો.
                �યારે સવ�દય જગતમા� એક તેજ�વી, બુિ�વ�ત અને િવચારવ�ત
                �ય��તએ સૌનુ� �યાન ખ�ચેલુ�. એમનુ� નામ �બોધ ચો�સી હતુ�.                                           પદયા�ાને �તે થાકીને �યારે િવનોબા પથારીમા� પડ� �યારે સાથીઓને
        એમનુ� ભેજુ� ભારે ફળ�ુપ હતુ�. એમના� લખાણો �લોબલ િવઝનને �ગટ                                                 કહ�તા : ‘આ હ�� ચા�યો ��લોક!’ પદયા�ા �થૂળ હોઇ શક�, પરંતુ
        કરનારા� હતા. ગુજરાતી પાિ�ક ‘િનરી�ક’ના તેઓ �થમ ત��ી હતા.                                                   ��યા�ા તો પદયા�ાને સમા�તરે ચાલતી ‘��યા�ા’ જ હતી!
                �
        ‘િનરી�ક’ના પરામશ�કોના� નામ હતા : ઉમાશ�કર ýશી, યશવ�ત                                                         શિનવારને િદવસે હનુમાન જય�તી હતી અને તા. 16 એિ�લ
                               �
        શુ�લ, પુરુષો�મ માવળ�કર અને ઇ�ર પેટલીકર. એચ. એમ.                                                          2022ના િદવસે બપોર પછી મનોમન એક ભ�ય તુ�ાનો જ�મ
        પટ�લ સાહ�બ કદાચ સામિયકની આિથ�ક બાજુ સ�ભાળી લેતા હતા.                                                    થયો : ‘આજે સા�જે બસ ઋિષ િવનોબાના ઘરે જવુ� છ�.’ તુ�ો તોફાની
        એ જમાનામા� ‘ભૂિમપુ�’ નામનુ� દસવા�રયુ� સામિયક શ� થયુ�,                                                  હતો, પરંતુ હઠીલો હતો. શરીર નબળ�� પણ મન મ�મ! બે દીકરીઓ
        �યારે �બોધ ચો�સી અને નારાયણ દેસાઇ ત��ી હતા પણ પછી બ�નેના                                                  તરત તૈયાર થઇ. તેની એક કારમા� પા�ચ જણા� બેઠા� અને એમ.
        સ�બ�ધો બગડી ગયા હતા. આ માટ� કોણ જવાબદાર હતુ� એ રહ�ય                                                        સી. હાઇ�ક�લ તરફ કાર દોડવા લાગી. પોળની ગલીઓ ક�જૂસ
        હø પણ રહ�ય જ ર�ુ� છ�.                                                                                      મનુ�યના �દય જેટલી સા�કડી. વષ� પહ�લા �યારે િવનોબાનુ�
                                                                                                                                             �
          �બોધ ચો�સીએ એક પુ�તકમા� િવનોબાની øવનકથા લખી                                                             ઘર ýયુ� �યારે એ નાના અને સા�કડા ઘર પર એક તકતી પર લ�યુ�
                     ��
        હતી. પુ�તકનુ� મથાળ હતુ� : ‘સા�યયોગી િવનોબા.’ �બોધભાઇએ                                                     હતુ� : આ ઘરમા� િવનોબા ભાવે બાળપણમા� ર�ા હતા. (યાદદા�ત
        થોડા પ�પાત સાથે મનોિવ�ાની �ોઇડ �ગે મારો લેખ �ગટ કય�                                                      પરથી.) આજે એ તકતીનો પ�ો નથી. મ.સ. યુિનવિસ�ટીની ફ�ક�ટી
        હતો. હ�યે હરખ ન સમાય એવી ઘટના હતી. કોલેજમા� વેક�શન શ�                                                  ઓફ એ�યુક�શન એ�ડ સાઇકોલોøમા� મને ભણાવનારા સ��ગત
        થાય �યારે રા�દેરથી હ��, રમણ અને �કશોર સુરતના રેલવે �ટ�શને સવ�દય                                        િદગ�બર ø. આ�ટ� સાહ�બે એક વાત વારંવાર કહ�લી : ‘િવનોબા સાથે હ��
        સાિહ�ય વેચવા જતા. િવનોબાના� ‘ગીતા �વચનો’નુ� પુ�તક મા�                                                  પોળમા� રમવામા� સાથે હતો.’ આ�ટ�સાહ�બ મારા આદરણીય �ા�યાપક
        �િપયા 1ની �ક�મતનુ� હતુ�. �બોધભાઇના ‘સા�યયોગી િવનોબા’                                                    હતા અને ��ેø ભાષા પર એમનુ� �ભુ�વ અ��ભુત હતુ�. િશ�ણના�
        �િપયા સાડા �ણનુ� હતુ�. એ જમાનામા� એ મ�ઘુ� જણાતુ�. �ટ�શન પર                                                 ��ેøમા� �ગટ થતી જન�લોમા� મારા લેખો વારંવાર �ગટ થતા.
        કોઇ એ પુ�તક ખરીદે �યારે હરખ થતો.                                                                            એ લેખોની હ�ત�ત આ�ટ�સાહ�બ ýઇ આપે. પછી જ હ�� પો�ટ
          ‘સા�યયોગી િવનોબા’મા� �બોધભાઇએ ન�ધેલી એક વાત હø યાદ                                       િવચારોના           કરતો. પીએચ.ડી. કયુ� �યારે મારી આખી થીિસસ એમણે
        છ�. બાળક િવનોબા ગિણતનો કોઇ દાખલો ન બેસે �યારે િનરાશ થતા અને   િવનોબાને   વેદ                                  તપાસી આપેલી. એમના િવશ પૂ�ુ�, પરંતુ પોળમા� કોઇને
                                                           િવનોબાને વેદ
                                                                                                                                        ેે

                                                              ઉપિનષદના
        એમનુ� માથુ� દુખવા મા�ડ� �યારે પોતાની ýતને એક વા�ય સ�ભળાવતા : ‘અરે   અને  ઉપિનષદના          ���ાવનમા�          ખબર ન હતી. એમની િવદાયને 50 કરતા� વધારે વષ�
                                                          અને
                                        �
                                                          એવરે�ટની
                                                                    ટોચ
        િવ�યા! જે માથુ� દુ:ખે છ�, તે તારુ� નથી.’ આમ કહ�વામા દેહિન�ઠાથી ચ�ડયાતી   એવરે�ટની   ટોચ                       થઇ ગયા�.
        એવી આ�મિન�ઠા �ગટ થતી રહ�તી. આવો આ�મિન�ઠ બાળક મોટો થયો   ભણીની  ઊ�વ�યા�ામા  ��              ગુણવ�ત શાહ           બહ� શોધ કરી, પરંતુ િવનોબાનુ� ઘર ન જ મ�યુ�. છ�વટ�
                                                                 ઊ� �
                                                             ી ી
        અને મહા�માના આ�મમા� રહ�તો થયો. આ�મøવનમા� ર��ટયા પર સૂતર   પરોવતુ�  જ  ગયુ�!   ર��ટયો  ચાલતો  ર�ો,  સૂતર  ક�તાતુ�   કાપડી પોળને નાક� આવેલા મ�િદરની સ�ભાળ રાખનારા�
        કા�તનારા િવનોબા વેદ-ઉપિનષદના �ડા અ�યયનમા� એટલા �ડાણમા� ગયા ક�   ર�ુ�  અને ‘સ�ય�,  �ાન��,  અન�ત��  ��’ (તૈિ�રીય   વષા�બહ�ન દોડતા� આ�યા�. મને ýઇને ભાવિવભોર બની ગયા�
        ધીમે ધીમે વૈિદક સમયના ઋિષ જેવા બનતા ગયા. તૈિ�રીય ઉપિનષદમા� ચાર   ઉપિનષદ,  �થમ  અનુવાક)  જેવા�  આ�યા��મક  િશખરોનુ�   અને બો�યા� : ‘સાહ�બ! તમને બહ� વખત સા�ભ�યા છ�. પોળના
        શ�દો ઋિષએ સ�ભળા�યા છ� : સ�ય��, �ાન��, અન�ત��, ��. (અનુવાક-  આરોહણ એવુ� ક� અ�ય આ�મવાસીઓને ઝટ �યાલ પણ ન આવે   નાક� અમારુ� મ�િદર આવેલુ� છ�. મ� િવનોબાøના નામની તકતી લગાડ�લી
        એક.) િવનોબાની ઊ�વ�યા�ા ગા�ધીøના આ�મમા� સતત ચાલતી રહી.   ક�  િવનોબા  કોણ  છ�  અને  વળી ‘શુ�’  છ�.  ગા�ધીøના  દેહિવલય  પછી   હતી તે ઘર ýયેલુ�, પણ હવે કશુ�ય બ�યુ� નથી. તકતીવાળા એ ઘરની જ�યા
                                                                                                                              �
                                                                                                                                          ��
        ગીતાના આઠમા અ�યાય માટ� િવનોબાનુ� મૌિલક શીષ�ક છ� : ‘સાત�ય યોગ.’   વેદ-ઉપિનષદના ગહન અ�યયનને કારણે ગા�ધીયુગ øવનારા િવનોબાøએ   હ�� તમને બતાવી શક��, પરંતુ �યા તો હવે બે માળવાળ ઘર ઊભુ� છ�, શુ� કરવુ�?’
        િવનોબા છ�ક નાની વયે દેહભાવની જ�યાએ આ�મભાવ તરફ વળી ચૂક�લા   તેલ�ગણામા� ભૂિમદાન �દોલન માટ� ભારત જેવા ઉપખ�ડમા� પદયા�ાનો   અમે સૌ િનરાશ થયા�.
        øવ  હતા.  ગા�ધીø   એમના øવનમા� �વે�યા પછીનુ� આ�મøવન   �ારંભ કય� �યારે વડોદરાની કાપડી પોળમા� અ�ય િમ�ો સાથે રમનારો                 (�ન����ાન પાના ન�.18)
                                     �ાર�� બો�તા�-�ખતા� શીખો અન તમારી ��પિ� 50% વધારો : વોરન બ���
                                                                                       ે
                                                          �
                                      ��ો     બલાઈ�ડ દુિનયામા દેશ-િવદેશના           આપખુદશાહી  ક�  પછી  શુ�  લોકશાહી-ગમે   સારા øવન-ધોરણ સાથે øવવાની મહ��છા લગભગ દરેક
                                                                                                   �
                                              સીમાડાઓ  ધીરે  ધીરે  મા�
                                                                                                                     �ય��તને હોય છ�.
                                                                                     તે �કારના શાસનમા ધીરે ધીરે પરંતુ ખૂબ
                                              રાજકારણ ક� સુર�ા જેટલા જ   ડણક          મજબૂતાઈથી વૈિ�કરણનો બદલાવ આવી     આવા સમયે વૈિ�કરણના સારા પાસા�ઓને વધાવવા તો
                                      સીિમત  રહ�  તેવુ�  િવ�  ઊભરી  ર�ુ�  છ�.         ર�ો છ�. અનેક દેશોમા� લોકશાહી હા�િસયામા  �  આપણે સૌ તૈયાર જ હોઈએ, પરંતુ સાથે સાથે નવી ઊભી
                                       આિથ�ક,  વૈચા�રક  ક�  અ�ય  સામાિજક   �યામ પારેખ   ધક�લાઈ રહી હોય અને તાનાશાહો બેરોકટોક   થનારી ચેલે�જ િવશ પણ સમø લઈને તૈયાર રહ�વુ� જ�રી
                                                                                                                                 ે
                                             �
                                       બાબતોમા સ�ાધીશોનો કાબૂ મયા�િદત થઈને            થઈ ગયા હોય તેવુ� પણ લાગે છ�, પરંતુ   છ�. વૈિ�કરણ આપણા દેશને સમ�ત િવ�મા �ોડ��સ
                                                                                                                                                  �
                                       રહ� અને સા��ક�િતક આદાન-�દાન મોકળ��            તેમની સ�ા અને ýતýતના અ�યાચારો પણ   અને સિવ�સીસ વેચવા માટ� એક મસમોટ�� માક�ટ પૂરુ� પાડ� છ�.
                                        થઇ ýય તેવુ� દુિનયાભરમા� નøકના ભિવ�યમા�      જનમાનસમા� વૈચા�રક પ�રવત�ન લાવી રહ�લ,   આને કારણે ભારતના ધ�ધા-�યાપારને િવ�ભરમા� ફ�લાવાની
                                        થતુ� કોઈ રોકી શક� તે વાત મુ�ક�લ લાગે છ�.   વૈિ�કરણના ઐિતહાિસક �વાહને કાબૂમા� નથી લાવી   તક મળ� છ� પરંતુ િસ�ાની બીø બાજુ એવી છ� ક� િવ�ના
                                          બબ�ર  સ�ાધીશોની  તાનાશાહી,  રાýશાહી,   શકતી. યુ� અને તકલીફથી મુ�ત િવ�મા રહ�વાની અને            (�ન����ાન પાના ન�.18)
                                                                                                        �
                    વોરન બ���
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16