Page 18 - DIVYA BHASKAR 020422

Friday, February 4, 2022 | 18

આશા માણસની �હ�મત ટકાવી રાખે ��. આશા હોય �યા� સુધી તક�ી�ોમા�થી આશા જગાવવા �ેરણાદાયી માિહતી આપવામા� આવે છ�.
મા� આશા રાખીને બેસી રહ�વાથી કશુ� વળતુ� નથી. હતાશાની
પાર નીકળવાની શ�યતા øવ�ત રહ� ��. આશા ગુમાવનાર �ન��ળતાને નોતરે �� પ�ર��થિતમા�થી બહાર નીકળવા �ય��ત, સમાજ અને સરકારે સિ�ય થવુ�
�
પડ�. આિ�કાના એક દેશ ક�િનયામા કોિવડ 19ની પહ�લી લહ�ર વખતે કડક
ે
સ��યતા સાથ આશાવાદનો ýદુ એની ભયાનક આિથ�ક અસર પડી. હýરો લોકો કામધ�ધા વગરના થઈ ગયા,
લોકડાઉન ýહ�ર કરવામા� આ�યુ� હતુ�. િવ�ના બીý દેશોની જેમ ગરીબો પર
પરંતુ સરકારે અને લોકોએ આશા ગુમાવી નહીં અને તેઓ મા� આશા રાખીને
બેસી ન ર�ા. સરકારે યુવાનોને કામ મળી રહ� તે માટ� નેશનલ હાઇøન
�ો�ામની યોજના બનાવી. એ યોજના હ�ઠળ યુવાનોને શેરી, ર�તા, ગટરોની
�
એ ક માણસને િબઝનેસમા ઘણી ખોટ ગઈ. એણે એની િમલકતનો નાના બાળકથી મા�ડી øવનની �િતમ �ણ સુધી પહ�ચેલી �ય��ત આશા સાફસૂફી અને કચરો ઉપાડવા માટ� રોજમદારીથી કામે લગા�ા. લોકોને ઘેર
ઘણો િહ�સો વેચવો પ�ો, છતા એણે િબઝનેસ આટો�યો નહીં.
બેઠા� બધી ýતની સિવ�સ મળ� તેવા� કામો ઊભા કયા�. એને કારણે હýરો ગરીબ
�
છોડતી નથી. આશા માણસની િહ�મત ટકાવી રાખે છ�. આશા હોય �યા સુધી
�
એ બમણી શ��ત લગાવીને કામ કરતો ર�ો. એક રાતે પ�નીએ તકલીફોમા�થી પાર નીકળવાની શ�યતા øવ�ત રહ� છ�. આશા ગુમાવી દેનાર લોકોએ લોકડાઉનમા� ભૂખે મરવાનો વારો ન આ�યો અને આળસુની જેમ સમય
એને ક�ુ� ક� આટલી ખોટ ગઈ છતા એ ક�પની ક�મ બ�ધ કરતો નથી? પિતએ માણસ સામે ચાલીને પોતાની િન�ફળતાને નોતરે છ�. બરબાદ કરતા� યુવાનોને રોજગારી મળી. આ યોજનાને િવિવધ �વ�પે આગળ
�
જવાબ આ�યો : ‘øવનમા� ગમે તેવા ભયાનક પડકારમા� આપણે આશા મહાન પુરુષોથી મા�ડીને સામા�ય માણસે હતાશાના ઘોર વાતાવરણમા� વધારવામા� આવી રહી છ�.
ગુમાવી શકીએ નહીં.’ પા�ચેક વષ�નો દીકરો �યા બેઠો હતો. એને આશા આશા છોડી ન હોય એવા� �ેરક ઉદાહરણ ýવા મળ� છ�. મહાન દ�રયા�કનારે વસેલા એક ગામમા� ભયાનક વાવાઝોડા સાથે મૂશળધાર
�
એટલે શુ� તે સમýયુ� નહીં. બીજે િદવસે િપતા દીકરાને મોટા વૈ�ાિનક અ�બટ� આઇ��ટાઇને ક�ુ� છ� : ‘ગઈ કાલની ભૂલોમા�થી વરસાદ વરસવા લા�યો. બધે પાણી ભરાઈ ગયુ�. ચારેકોર ખૂબ નુકસાન થયુ�
�
�
તળાવ પાસે લઈ ગયો અને તળાવમા ક�દી સામે �કનારે પહ�ચવા નવુ� શીખો, આવતી કાલમા આશા રાખો. ગમે તેવા સ�ýગોમા� હતુ�. એની વ�ે એક ઘરમા� અલગ �કારનુ� વાવાઝોડ�� આ�યુ� હતુ�. એ ઘરની
ે
જણા�યુ�. ડ��કી આશા ન છોડવાનુ� વલણ સફળતાનુ� પહ�લુ� પગિથયુ� છ�.’ પા��ીસ વષ�ની ગભ�વતી મિહલાન �સૂિતની પીડા ઊપડી. એ અગાઉ એને બે
�
દીકરો મૂ�ઝાઈ ગયો. પાણી ઊડ�� હતુ� અને એને તરતા� આપણી ભાષામા પણ મૂ�યવાન øવનસૂ� જેવી કહ�વત છ� વાર કસુવાવડ થઈ હતી. એથી મિહલા અને એના પિતએ આ વખતે િનિવ��ન
આવડતુ� નહોતુ�. દીકરાનો ખચકાટ ýઈ િપતાએ એને ધ�ો વીનેશ �તાણી : આશા અમર છ�. �સૂિતની આશા રાખી હતી, પરંતુ વાવાઝોડાથી એમની આશા પર પાણી
�
�
મારી તળાવમા ફ��યો અને પોતે ઝાડી પાછળ સ�તાઈ ગયો. �ાણીશા��ના, ખાસ કરીને િચ�પા�ઝીઓના, ગહન ફરી વ�યુ� હતુ�. મિહલા રડીરડીને અધી� થઈ ગઈ હતી, પરંતુ પિતએ આશા
દીકરો ડ�બતો બચવા સ�ઘષ� કરવા લા�યો. પા�ચ-સાત િમિનટ અ�યાસ માટ� ýણીતા� િ�ટનમા� ગુમાવી નહોતી. એ વહ�લી સવારે વરસતા વરસાદમા�
પછી ડ�બવાની તૈયારીમા� હતો, �યા જ િપતાએ તળાવમા ક�દકો જ�મેલા િવદુષી øન ગુડોલ સહાય શોધવા નીક�યો. તપાસ કરતા� ખબર પડી ક�
�
�
�
મારી બચાવી લીધો. કોિવડ-19ની મહામારીની પહ�લી આગલી રાતે કોઈ કારણસર ગામમા� એક ફાયર �ક
બીજે િદવસે પણ િપતા દીકરાને તળાવકા�ઠ� લઈ ગયો. દીકરાએ વધારે લહ�ર વખતે ભયાનક પ�ર��થિતમા� આવી હતી. એણે એના �ાઇવરને બધી વાત કરી.
ુ�
ે
આનાકાની કયા� િવના પાણીમા� જ�પલા�ય. િપતા ઝાડીમા� સ�તાઈ ગયો. આજે લોકોને આશા ટકાવી રાખવાનુ� �ાઇવર મિહલાન થોડ� દૂર આવેલા શહ�રની
દીકરાએ પોતાને ડ�બતો બચવા વધારે �ય�ન કયા�. પ�દર-વીસ િમિનટ પછી �ો�સાહન આપતા� ર�ા� હતા. એ હો��પટલમા� લઈ જવા તૈયાર થયો, પરંતુ મોટી
�
િપતાએ એને બહાર કા�ો અને પૂ�ુ� : ‘ગઈ કાલની સરખામણીમા� આજે માટ� એમણે પોડકા�ટ શ� કયુ�. �ક સા�કડી શેરીમા�થી ઘર સુધી જઈ શક� તેમ
તારો ડર ઓછો હતો અને ત� બચવાના વધારે �ય�ન કયા�. ક�મ?’ દીકરાનો øન ગોડ�લે ક�ુ� છ� : ‘માનવýતના નહોતી. ક�ડ સુધી પાણી ભરાયુ� હતુ�. અડોશપડોશના�
ે
જવાબ : ‘ગઈ કાલે મને ખબર નહોતી ક� તમે મને બચાવવા આવશો, પરંતુ િવકાસના આરંભકાળથી આશાનુ� લોકો મિહલાન �ચકીને �ક સુધી પહ�ચાડવા કતારમા�
ે
આજે મને હતુ� ક� તમે મને બચાવશો.’ િપતાએ ��મત કરીને ક�ુ� : ‘એને ત�વ ýડાયેલુ� છ�. આપણી આશા સામસામ ઊભા� રહી ગયા�. એમણે મિહલાન �ક સુધી
ે
ં
જ આશા કહ�વાય. આશાના તા�તણે માણસ સમુ� પણ પાર કરી શક�.’ જ આપણને અહી સુધી લઈ આવી પહ�ચાડી. મિહલા અને એનો પિત જેમતેમ કરીને �ણેક
પછી િપતાએ દ�રયો ખેડવા ગયેલા અનેક વહાણવટીઓની વાતો કરી. એ છ�. આજના સમયમા� દુિનયામા � કલાક� હો��પટલમા� પહ��યા�, �યારે મિહલા પીડા અને
�
સાગરખેડ�ઓએ દ�રયામા� આવેલા ભયાનક તોફાનોની વ�ે પણ બચવાની ચારે તરફ હતાશાનો ભયાનક દુ:ખથી અધમૂઈ થઈ ગઈ હતી.
આશા છોડી નહોતી અને છ��લી ઘડી સુધી �ય�નશીલ ર�ા હતા. �ધકાર છવાયો છ�, �યારે આશા ટકાવી પિતએ છ�વટ સુધી આશા ગુમાવી નહોતી.
માણસ સફળતા માટ� �યારેય આશા છોડતો નથી. આશા માનવના રાખવી અિનવાય� બની ગયુ� છ�.’ એમના પ�નીની નોમ�લ ડીિલવરી થઈ અને એણે ત�દુર�ત
�
�વભાવના મૂળમા જ પડ�લી હોય છ�. તબીબો અને પ�રવારજનો ગમે તેવી પોડકા�ટના દરેક એિપસોડમા� િવિવધ �ય��તઓ બાળકને જ�મ આ�યો. આ જ હોય છ� આશા અને
ગ�ભીર બીમારીમા સપડાયેલા દદી�ને બચાવવાની આશા છોડતા નથી. સાથે વાતચીત �ારા હતાશાના વાતાવરણમા� લોકોમા� સફળતા માટ� સિ�યતાનો ýદુ.
�
અનુસંધાન હવે ધમ�શની ��રતાએ તમામ સીમાઓ વટાવી દીધી. કિશશ પગાર
નીલે ગગન �� તલે આપવાની આનાકાની કરે તો ધમ�શ બે માસની બાળકીને પગેથી ઝાલીને ��રે ખોપરીને ઝેડ ક�ટ�ગરીની સુર�ા આપી ��
�ધી લટકાવીને બા�કનીમા�થી હવામા ઝૂલાવ; પછી ધમકી આપતો હોય
�
ે
Wheel Seen Through Vertical Apertures.’ નામે એક શોધપ� રજૂ કય� એમ ઉ�ારે : ‘પગાર મને આપી દે છ� ક� પછી તારી દીકરીને છોડી દ�? �ટનની બેન તૌબ જનરલ હો��પટલમા� 52 વષ�નો એક મજૂર
ે
હતો. કહ�વાય છ� ક� તેમા� ��તુત આપણી ���ટ કઈ રીતે ગિતમાન ��ય જુએ ý, આટલી જ વાર લાગશ…’ �� આ�યો અને ડો�ટરોને ફ�રયાદ કરી ક� મારા સાથી કામદારે
�
છ�, તે િસ�ા�તના આધારે એક સેક�ડમા� અમુક ��મ દશા�વતી કચકડાની પ�ી એ રા�સની �ખોમા� છવાયેલો પાશવી ભાવ ýઇને કિશશ �ૂø ભૂલથી મારા માથામા �ણ �ચની એક ખીલી ધરબી દીધી છ�.
‘�ફ�મ’નો જ�મ થયો. કોઈ કહ� છ� ક� �ફ�મના િસ�ા�તનો યશ રોજેયને આપી ઊઠતી. દોડીને પૈસા ધમ�શને આપી દેતી અને દીકરીને �ચકી લેતી. ડો�ટરોને નવાઈ લાગી ક� ý વાત સાચી હોય તો
શકાય નહીં, ને કોઈ કહ� છ� ક� રોજેયે પોતે ‘એિનમેશન’ના સ�ચાની શોધ કરી લ�ન પછીના� દોઢ-બે વષ�મા� જ કિશશ ‘�ાિહમા�’ પોકારી ગઇ. ý આ જણ ýતે ચાલીને હો��પટલ સુધી ક�વી રીતે
હતી જેના આધારે આજે દેવદાસ કહી શક� છ� ક� ‘કૌન કમબ�ત હોશ મ� આને નાની ઢીંગલીની િચ�તા સતાવતી ન હોત તો એણે આ�મહ�યા જ કરી લીધી આ�યો? એ�સ-રે લીધો તો વધારે નવાઈ એ
ક� િલયે પીતા હ�? મ� તો પીતા હ�� તા�ક સા�સ લે સક��!’ હતો. નાછ�ટક� એણે જુગાર ખે�યો. �યા�થી જરા પણ આશા રાખી શકાય લાગી ક� એ મજૂર ખોટ�� બોલતો નહોતો.
દા�તર સાહ�બ સતત કોઈને કોઈ િવષયના શ�દોના� િલ�ટ બના�યા કરતા. તેવુ� ન હતુ� �યા એણે મદદ માટ� ધા નાખી. હો��પટલના� ડો�ટર એન હ�માને ક�ુ�,
�
�
હકીકત તે હતી ક� એમને બચપણથી અમુક માનિસક �યાિધ હતો જેના કારણે િપયરમા� જઇને મ�મીના ખોળામા માથુ� નાખીને એ રડી પડી, ‘મ�મી, ‘આ ખૂબ જ અસાધારણ ક�સ કહી શકાય.
�
મગજને સતત કશુ�ક કયા� જ કરવુ� પડ� એવી લાચારી હતી અને બાળ પીટર મારાથી ખૂબ મોટી ભૂલ થઇ ગઇ. �ેમના વહ�મમા� હ�� ભાન ભૂલી ગઇ એ ખીલી કોઈ પણ િદશામા �ણ તસુભાર
બચપણથી મગજને છટકતુ� અટકાવવા આ િલ�ટ બનાવતા રહ�લા. સ��ભા�યે હતી. હવે કસાઇખાનેથી ગાય અને વાછરડીને છોડાવો. પણ આગળ વધી હોત તો એ મજૂર જ�ર
ં
તે િલ�ટોમા�થી આજે આપણા øવનની રગેરગમા� સમાયેલી અનેક બાબતોની ‘દીકરી, અ�યારથી જ અહી રહી ý. અમે કમાવતર નહીં થઇએ.’ માય� ગયો હોત.’
શોધ થઈ જે કારણે અમજદ ખાન કહી શ�યા ક� ‘�કતને આદમી થે?’ મ�મી-પ�પા બ�નેએ કિશશ અને એની દીકરીને ઘરમા� સમાવી લીધા�.
એકાએક િદમાગમા� એક ડરાવનો િવચાર ક�ધે છ�, જેમ ડો. રોજેયને ધમ�શ ઉપર છ�ટાછ�ડાનો ક�સ મા�ડી દીધો. સા�ી, પુરાવાઓ અને ત�યો
માનિસક લાચારી હતી, કોઈ માનિસક �યાિધ હતો, તેમ ગઝલ લખવી, દીવાની જેમ �પ�ટ હતા. �ીø જ મુદતે છ�ટાછ�ડા મળી ગયા.
અઠવા�ડક કોલમ લખવી ક� આયના સામે ýઈ બોલવુ� ક� ‘યહ મહલ� યે તખત� ધમ�શના મનમા� પ�ની અને પુ�ીને ગુમાવવાનો લેશમા� અફસોસ ન ��ક�ટમેચ અને ‘મેચીસ’ની શોધનો સ���ધ?
યે તાજ� કી દુિનયા�...’ કોઈ માનિસક બીમારી તો નથી ને? જય દાદા ફાળક�! � હતો. અ�યારે પણ નથી. એને ચચરાટ ફ�ત એક જ વાતનો છ� : ‘પ�નીના
પગાર િવના શરાબ, િસગારેટ અને ગુટખાના પૈસા �યા�થી લાવવા?’ ગતમા� સૌ�થમ િ�ક�ટ ‘મેચ’ લ�ડનની ‘નોથ�’ અને ‘સાઉથ’ ટીમો
���ા� �ી��ુ� ગુલાબ શરાબપાન કયા� પછી એ રા��ભાષા પર ચડી ýય છ�. જ વ�ે 1836મા� રમાઈ; તે જ વષ�મા� એ.ડી. �ફિલ�સ નામના
�યારેક કોઇક િમ� પીવડાવેલો સ�તો શરાબ ઢીં�યા પછી ધમ�શ માણસે અમે�રકામા� ફો�ફરસના ઘષ�ણથી ‘મેચીસ’ બનાવવાની
ઉડાવી દીધો. બકવાસ પર ચડી ýય છ� : ‘ઇ�કને ‘ગાિલબ’ િનક�મા કર િદયા, વના� હમ શોધ કરી. ગ�ધક ઘસીને �યોત પેદા કરવાની મેચીસની �થમ શોધ ýન વોકર
ે
આવુ� �યા� સુધી ચાલ? દસ મિહનામા તો કિશશના� બધા� ઘરેણા� વેચાઇ ભી આદમી થે કામ ક�. સાલી યે ઔરત ýત હી ઐસી હ�. મુઝે છોડકર ચલી નામના માણસે યુરોપમા� 1831મા� કરી હતી. આ મેચીસ ખરબચડી જ�યાએ
�
ગયા�. એ દરિમયાન એ ગભ�વતી પણ થઇ ગઇ હતી. આખરે એણે ન�ી ગઇ. મહો�બત કા બહાના બનાકર મુઝસે શાદી કર લી ઔર અબ મુઝે ઘસીને વપરાતી, પરંતુ તેના ભડકાથી દાઝવાનો ભય રહ�તો. �તે �વીડનમા�
ે
કયુ� ક� હવે પછી પગાર એ પોતાની પાસે જ રાખશ, પિતને નહીં આપે. અક�લા છોડકર ચલી ગઇ. અય મોહ�બત તેરે �ýમ પે રોના આયા….’ 1844મા� ગુ�તાફ પાશ નામના માણસે મેચીસની પેટી અને તેના પર ઘસીને
એ મિહનાની પહ�લી તારીખે કિશશને પહ�લી વાર માર પ�ો. ધમ�શે (શીષ�ક પ���ત� ýવેદ અ�તર) સળગાવાય તેવી ‘સે�ટી મેચીસ’ની શોધ કરી.
પગારની રકમ માગી, કિશશે ના પાડી; ધમ�શ તૂટી પ�ો. ગાળોનો પણ
વરસાદ વરસાવી દીધો. �������
કિશશની હાલત કફોડી બની ગઇ હતી. િપયરમા� તો મદદ માટ� જઇ
શકાય તેવી શ�યતા જ રહી ન હતી. અ�ય સગા�વહાલાઓએ પણ ધમ�શની રાયડ�, શમી, શાદુ�લ, ઉથ�પા, ઉમેશ યાદવ કયા ખેલાડીઓ વે�યુ ફોર મની
સાથે લ�ન કરવાની ના પાડી હતી. બધા�ની ઉપરવટ જઇને એણે આ િનણ�ય છ�? ગન હીટર તરીક� �ેયસ ઐયર અને ડ�િવડ વોન�ર �ડમા�ડમા� રહ�શે. તે
લીધો હતો. હવે શુ� મ� લઇને એમની પાસે ýય?! િસવાય િશખર ધવન, ઈશાન �કશન, ફાફ ડ� �લેસી પણ �ડમા�ડમા� રહ�શે.
�
આવી ��થિતમા કિશશે દીકરીને જ�મ આ�યો. સુવાવડ પછી એક બોિલ�ગ �ડપાટ�મે�ટમા� હષ�લ પટ�લ, યૂઝવે�� ચહલ, વોિશ�ગટન સુ�દર, રાહ�લ
મિહનો એ મા�ડ ઘરે રહી શકી. મેટરિનટી લીવ દરિમયાન ધમ�શે એને ચહર, શાદુ�લ ઠાક�ર, કગીસો રબાડા, િમચેલ માશ, �વેઈન �ાવો, ���ટ બો�ટ,
�
ખાનગી ýબ માટ� દબાણ કયુ�. પગાર �ચકી લેવાનો �મ તો ýરી જ પેટ કિમ�સ, માક� વુડ જેવા ખેલાડીઓ પણ �ચી �ક�મતે વેચાય તો નવાઈ
ર�ો. નહીં. (�મશ:)