Page 18 - DIVYA BHASKAR 072222

Friday, July 22, 2022 | 18

�ડી ખીણમા� ક�દતા� ચો�સ ભય લાગે ક� આપણે બહ� ઝડપથી નીચે પડી
‘તમન આગળ વધતા� શ�� અટકાવે ��? તમાર�� વજન? તમારા� �યસન? બગડ�લા સ�બ�ધો? ર�ા છીએ. એક વાર ડર દૂર થાય પછી અવણ�નીય મુ��ત અને આન�દનો
ે
�ડ�ેશન? ડર ક� અિનિ�તતા? એવા બધા જ અવરોધોમા��ી બહાર નીકળવાના માગ� હોય ��’ અનુભવ થાય છ�. ત�ન અý�યા િવ�મા �વેશવાનો થડકાર જુદો જ હોય
�
�
�
છ�. નવી દુિનયામા સપના� સાચા પડવાની ભરપૂર શ�યતા રહ�લી હોય રહ�
અસીમ આકાશ આપ�ં �ગ�ં �� �ટમ મે���ને યાદ કરે છ�. �ટમ મે��� કાય��મ પહ�લા દા� પીધા િવના �ટ�જ
છ�. ડર માણસને ýખમ લેતા અટકાવે છ�. વેઇસ લોકગીતોના ýણીતા ગાયક
�
પર જઈ શકતો નહોતો. દા�ને એ ‘િલ��વડ કરેજ’ – �વાહી િહ�મત – કહ�તો
હતો. આવો મોટો કલાકાર દા�ની લતને કારણે સામા�યતામા સરી પ�ો
�
હતો. એ પોતે પણ એ �યસનથી છ�ટવા માગતો હતો, પરંતુ છ��લી ઘડીએ
�
ý ��ન પી. વેઇસ ક�િલફોિન�યામા પોલીસ ખાતામા � એવુ� ન પણ હોય. તમે કશુ�ક અલગ િહ�મત હારી જતો. એક િદવસ એ �લો�રડામા� કાય��મ આપવા ગયો �યારે મન
�
રીતે કરવા માગતા હો, છતા પહ�લુ�
કામ કરતા હતા. એમને િચ�કળા, કાટ��ન,
મજબૂત રાખી પહ�લી વાર છા�ટોપાણી કયા� િવના �ટ�જ પર ગયો. એ રાતે એણે
ફોટો�ાફી અને લેખનમા� �ડો રસ હતો. ડગલુ� ભરવાની િહ�મત કરી �ે�ઠ �દશ�ન કયુ� હતુ�. એણે એની ખોટી મા�યતાના માળામા�થી બહાર નીકળી
કળાના �ે�મા આગળ વધવા માટ� એમણે પોલીસ શકતા ન હો.’ આગળ વધવા ખીણમા� ક�દવાની િહ�મત કરી હતી.
�
ચીફના હો�ા પરથી વહ�લી િન�િ� લીધી. નોકરી માટ� પહ�લુ� ડગલુ�, પહ�લો ý� વેઇસ પોતાનુ� પણ ઉદાહરણ આપે છ�. એમને િવમાનમા� મુસાફરી
�
દરિમયાન પણ એમણે િચ�ો અને કાટ��ન દોરવાનુ� ક�દકો, પહ�લી ઉડાનનુ� કરતા� બહ� ડર લાગતો. �લાઇટમા મુસાફરી કરવાની હોય તો અગ�યના� કામે
ચાલ રા�યુ� હતુ�. એમનુ� એક કાટ��ન છ�. એક ઘ�ં મહ�વ છ�. ý� પણ જવાનુ� ટાળતા. એક વાર એમને લે�ડ�ક�પના સુ�િસ� િચ�કાર સાથે કામ
ુ
�
િચ�કારનુ� સામા�ય િચ� ýઈને કલાસમી�ક કહ� છ� ક� ગરુડનુ� બ�ુ� કરવાની તક મળી. િવમાનમાગ� જવાનુ� હતુ�. ýતýતના� બહાના કા�ા�.
કહ� છ�: ‘આ િચ� સાવ જ સામા�ય, ��ગધડા એનો સુરિ�ત માળો પ�નીએ એમનુ� એક પણ બહાન ગણકાયુ� નહીં. ý� નાછ�ટક� જવા તૈયાર
ુ�
વગરનુ� છ�. કોઈ થીમ નથી, અથ� પણ સમýતો છોડી પહ�લી વાર ઊડ� થયા. ડરતા� ડરતા� િવમાનમા� બેઠા.
નથી.’ િચ�કાર ખુશ થઈને પછી જ એને ખબર રન વે પર ઝડપથી દોડતુ� િવમાન, ટ�ઇક ઓફ અને ઉપર ચ�ા પછી આવતા
જવાબ આપે છ�: ‘ý એવુ� પડ� છ� ક� એ િવશાળ દરેક બ�પથી એમનો øવ નીકળી જતો હતો. એ સહીસલામત પહ��યા �યારે
ે
�
જ હોય તો આ િચ�મા હ�� નભમા� ઊડવા સમથ� એમનુ� મન અલગ �કારના ઉ�લાસથી છલકાઈ ઊ�ુ�. એ િવશ એમણે એક
ુ�
સફળ થયો છ��. આ છ�. øવનમા� માળાની કાટ��ન બના�ય છ�. િવમાન લે�ડ થયા પછી બધા� પેસે�જર ઊતરી ગયા� છ�.
�
િચ�મા હ�� �ુ�લક, સુર�ા પૂરતી નથી. �લાઇટનો �ટાફ જુએ છ� ક� એક પેસે�જર ટ���ટયુ� વાળીને સીટ નીચે ઘૂસી ગયો
િદશાહીન અને માળામા�થી બહાર છ�. એ કહ� છ�: ‘િમ. વેઇસ, િવમાન ઊભુ� ર�ુ� છ�, હવે તમે તમારી સીટ
િમ�ડઓકર – ત�ન નીકળી ઊડવાની નીચેથી બહાર આવો.’
સામા�ય – øવન øવતા મહ��છા હોય તો જ વેઇસ પૂછ� છ�: ‘તમને આગળ વધતા� શુ� અટકાવે છ�? તમારુ�
લોકોનુ� �યાન ખ�ચવા માગુ� છ��.’ િવશાળ આકાશની ડ�બકી વજન? તમારા� �યસન? બગડ�લા સ�બ�ધો? �ડ�ેશન? ડર ક�
�
વેઇસના ઘણા� પુ�તકો ભેટ મળ� છ�. સામા�ય અિનિ�તતા? એવા બધા જ અવરોધોમા�થી બહાર નીકળવાના
પણ �કાિશત થયા� છ�. øવન øવતા લોકો એમનો ક�ફટ� વીનેશ �તાણી માગ� હોય છ�. �યારેક તમારી િવમાનયા�ા સુખદ ન પણ
એમણે સામા�ય øવન ઝોન–સલામત િવ�તાર–છોડતા નથી. નીવડ�, �યારેક અયો�ય જ�યાએ ક�દકો માય� હોય, કદાચ એક
�
�
øવી જતા લોકોને �ેરણા વેઇસ કહ� છ� તેમ ગમે તેવી હતાશામા એક ઘડી ઊભા રહો વાર પ�ા પછી જલદી ઊભા ન પણ થઈ શકો. તેમ છતા �ુ�લક
�
આપવા માટ� િનબ�ધો પણ અને પાછળ વળીને ભૂતકાળમા તમે સફળતાપૂવ�ક સ�પ�ન કરેલા � િજ�દગીની સલામતીમા સબ�ા કરવાનો મતલબ નથી.’ પહાડો સર
�
લ�યા છ�. એક િનબ�ધમા� એ કહ� કામોને યાદ કરો. �યારેક તમારા નસીબે પણ સાથ આ�યો હશ, પરંતુ કરવા માટ� છ�, સમુ�ો તરીને સામે કા�ઠ� પહ�ચવા માટ� છ�, ભયાનક �ડી
ે
�
છ�: ‘શ�ય છ� ક� તમે નવ�સ હો, ગભરાયેલા હ�મેશા એવુ� બનતુ� નથી. તમે તમારા બળ� આગળ વધીને યો�ય માગ� ક�ડાય� ખીણ ફરીથી ઉપર ઊઠવા માટ� છ�. કોઈ પણ ર�તો પાછા વળવા માટ� બ�યો
ે
હો, નાનીનાની બાબતનો િનણ�ય લેતા� ખચકાતા હો, કોઈ કામ શ� કરતા હશ. પહ�લી ઉડાન ભરવાની તૈયારી બતાવી હશ તો જ તમે સફળ થયા હશો. નથી, એના પરથી આગળ જ વધવાનુ� હોય છ�. પહ�લી ઉડાન અને અસીમ
ે
પહ�લા સ�ભિવત પડકારો અને પ�રણામોનો વધારે પડતો િવચાર કરતા હો. એવા િવચારો હતાશ માણસને લડી લેવા ક�ટબ� કરે છ�. આકાશ આપ�ં �ગ�ં બની જશે.
�
અનુસંધાન
દીવાન-એ-ખાસ અચાનકથી રાસાયિણક ખાતરોના ઉપયોગ અને આયાત પર સ�પૂણ� �િતબ�ધ
િવચારોના �ંદાવનમા� મૂકી દીધો. પ�રણામે ભાત �યા�નો મુ�ય આહાર છ� તેવા �ીલ�કામા� સમયસર
આવી એક વેબસાઇટ ચલાવતા ઝુબેર નામની �ય��તએ િહ�દુ દેવી-દેવતાઓનુ� રાસાયિણક ખાતરો નહીં મળતા ડા�ગર ઉગાડતા લાખો ખેડ�તોના પાક િન�ફળ
�
�
આપણે સો���ટસની માફક ઝેર ગટગટાવી જઇએ તેવા મહાન નથી. આપણે અપમાન થાય એવી ક�ટલીક પો�ટ ��વટર પર મૂકી હતી. �વાભાિવક છ� ક� ગયા. ખેતીનુ� અથ�ત�� પણ તૂટી ગયુ� અને દેશમા અનાજની ત�ગી વતા�વાની
ઇસુની માફક વધ�ત�ભ પર ચડી શકીએ તેવા મહામાનવ નથી. આપણે ગૌતમ ધાિમ�ક લાગણી દુભાય એવી પો�ટ હોવાથી િદ�હી પોલીસે ઝુબેરની ધરપકડ શ� થઈ. આ દેશે ચોખાની પણ આયાત કરવાની શ� કરી દીધી. અને બાકી
બુ�ની માફક ઘરનો �યાગ કરીને મહાિભિન��મણ કરી શકીએ તેવા અવતારી કરી. �યાર પછી તો આ વેબસાઇટને પા�ક�તાન અને િસ�રયા જેવા દેશમા�થી હતુ� તેમ હ�બ�ટોટા બ�દર બા�ધવા અને ચલાવવાના કો��ા�ટ ચીનને આ�યા
�
મનુ�ય નથી. આપણે સ�યને ખાતર િપ�તોલમા�થી વછ�ટ�લી ગોળી ઝીલીને, મળ�લા ગેરકાનૂની ફ�ડનુ� ભોપાળ�� પણ બહાર આ�યુ�. આમ છતા મી�ડયાના બાદ હવે લ�કાનુ� આિધપ�ય આ બ�દર પરથી િછનવાઈ ગયુ� હતુ�. ઉપરથી
ુ
‘હ� રામ’ ઉ��ગારી શકીએ એવા મહા�મા નથી. હા, આપણે સામા�ય માણસો એક ખાસ વગ� ýણે કોઈ મહાન પ�કારની ધરપકડ થઈ હોય એવો હોબાળો ઈ��ા���ચર �ોજે�ટો માટ�ની લોનની ચીની ઉઘરાણીઓ ચાલ થઇ. હવે આ
છીએ, પરંતુ સામા�ય હોવા છતા�ય આપણે થોડાક અ�યવહાર જ�ર બની મચાવી મૂ�યો. આખી ઇકોિસ�ટમ ઝુબેરને બચાવવા મેદાનમા� આવી ગઈ. એ ટચૂકડો દેશ બધી જ બાજુથી ઘેરાઈ ગયો હતો.
ુ
શકીએ. ‘�યારે કરીશુ� શુ�?’ ટ���ટોયે આવા �ણ શ�દો પોતાના યાદગાર જ રીતે �યારે કહ�વાતા પ�કાર અને સમાજસેવક િત�તા સેતલવાડની ધરપકડ આ બધામા�થી કળ વળ� અને આિથ�ક િવટ�બણાઓમા�થી બહાર નીકળવાનો
ુ
�
પુ�તકમા� મથા ળા તરીક� મૂ�યા છ�. ટ��સ�ટોય જુગારી હતા, ગિણકા�હ� સુ�ીમ કોટ�ના કહ�વાથી ગુજરાત પોલીસે કરી �યારે પણ એને બચાવવા માટ� માગ� સૂઝે એ પહ�લા રિશયા અને યુ��નની લડાઈ ચાલ થઈ અને દુિનયાભરમા�
�
જનારા હતા અને શરાબ તથા ધૂ�પાનના શોખીન હતા. આમ છતા તેઓ ઇકોિસ�ટમનુ� એક ટોળ�� બહાર આવી ગયુ�. વ�તા એ છ� ક� દ�ગામા� પી�ડત ડીઝલ-પે�ોલ અને અનાજ તથા અ�ય વ�તુઓના ભાવમા ઘણો વધારો થયો.
�
સાથ�ક øવન øવી ગયા કારણ ક� તેઓ િવચારપુરુષ હતા. મને એટલુ� સમýય િનદ�ષ મુ��લમોએ જ િત�તા સેતલવાડ સામે ગ�ભીર આ�ેપો કયા� હતા. પ�રણામે �ીલ�કામા� ૩૦ ટકા ઉપરા�તનો ઐિતહાિસક Óગાવો ન�ધાયો. હવે
છ� ક� સ�સારી મનુ�ય પણ થોડો અ�યવહાર બનીને પોતાના øવનને રિળયામ� ં િનદ�ષ મુ��લમોને નામે ફ�ડ એક� કરીને એનો સદુપયોગ નહીં કરવાનો િવદેશી હ���ડયામણ તિળયાઝાટક થઇ જતા� પે�ોલ-ડીઝલ જેવી વ�તુઓની
ુ
બનાવી શક� છ�. શી રીતે? આરોપ પણ િત�તા સેતલવાડ પર છ�, છતા એના બચાવમા ક�ટલાક ત�વો આયાત પર �િતબ�ધ લા�યો અને �વાભાિવક રીતે દેશમા આિથ�ક ગિતિવિધઓ
�
�
�
{ મા�સાહાર જેવુ� બીજુ� કોઇ મહાપાપ નથી. આવી જ ýય છ�. એ જ રીતે �યારે િવક�ત અને જૂ�ા ઇિતહાસન બદલવાનો ઠપ થઈ. પ�રણામે �યાપક બેરોજગારીને કારણે, લ�કર મોકલીને પણ ભૂ�યા
ે
{ લેવડદેવડની �વ�છતા જળવાય તેવો આ�હ રાખવો એમા� થોડીક સાધુતાનો �ય�ન ક�ટલાક તટ�થ ઇિતહાસકારો કરે છ� �યારે એમના કામને પણ બદનામ લોકોની ભીડને સરકાર રોકી ન શકી. અને મિહનાઓ સુધી અરાજકતા ચાલતા
�શ જળવાઇ જતો હોય છ�. કરવા આવા ત�વો તૈયાર જ બેઠા હોય છ�. રોજબરોજની િજ�દગી સ�પૂણ� રીતે અસ� બની જતા� છ�વટ� લોકો ગલીઓમા�
{ બે માણસો વ�ે તકરાર થાય �યારે જે પ�ે સ�ાઇ રહ�લી જણાય, તે પ�ની ýક�, છ��લા ક�ટલા�ક વષ�થી દિ�ણ ભારતની �ફ�મ ઇ�ડ��ીના ક�ટલાક આવી ગયા અને સરકારી માલ-િમલકત તથા સરકારમા� કામ કરતા લોકો અને
�
તરફ�ણમા� બે શ�દો ઉ�ારવા તેમા� થોડ��ક ગા�ધીત�વ રહ�લુ� છ�. સુપર�ટારો પણ હવે આ ઇકોિસ�ટમ સામે લડવા માટ� બહાર આવી ર�ા છ�. રાજકીય નેતાઓ પર પોતાનો રોષ ઠાલવવા લા�યા.
{ ગરીબ કારીગર ક� મજૂર કોઇ કામ કરવા આવે તેના માથા પર સતત ઊભા� એ જ રીતે િહ�દી �ફ�મ ઇ�ડ��ીમા�થી પણ ક�ટલીક �ય��તઓ િહ�મત કરીને રોષે ભરાયેલા નાગ�રકોએ દેશના વડા�ધાનનુ� ઘર સળગાવી માયુ�.
�
રહીને ટ� ટ� કરવી એ અ�ય�ત ગ�દી ટ�વ છ� અને એ ટ�વ ટાળવા જેવી છ�. ઇકોિસ�ટમ સામે લડવા બહાર આવે છ�. ýક� આ ઇકોિસ�ટમને હરાવવાનુ� રા��પિતના મહ�લમા ઘૂસી જઇને તેમના ��વિમ�ગ પૂલમા લોકો ના�ા અને
�
{ ગરીબ ફ��રયા સાથે ક� ટોપલામા� શાકભાø રાખીને શાકભાø વેચનારી કામ દેખાય છ� એટલુ� સહ�લુ� નથી એનો અનુભવ આપણે કરી જ ર�ા છીએ! પલ�ગ પર સૂઈને ફોટા પડા�યા. �તે રાજપ�ે એરફોસ�ના �લેનમા� બેસીને
��ી સાથે કસીકસીને ભાવતાલ કરવામા� રહ�લી અસ�યતા ટાળવા જેવી છ�. સહપ�રવાર માલિદ�સ નાસી ગયા. અને �યા�થી આ પ�રવાર હવે િસ�ગાપોર
{ વૈશાખની ધોમધખતી બપોરે કોઇ �ગ�ડયો પાસ�લ લાવે �યારે એને લીંબનુ� ગયો હોવાનુ� માનવામા આવે છ�. �ીલ�કાની પ�ર��થિત �યારે થાળ પડશે એ
�
�
શરબત ધરવુ�, એમા� રહ�લુ� સૌજ�ય ભગવાનને જ�ર ગમે. ડણક કહ�વુ� તો મુ�ક�લ છ�. હાલ પૂરતુ� તો ભારતીય અને િવદેશી �વાસીઓને ખૂબ
{ કામવાળી ��યે ઉદારતાપૂવ�ક પા�ચદસ �િપયા જેટલી ઉદારતા ન બતાવવી સ�તુ અને સુ�દર લાગતુ� આ પય�ટન �થળ કદાચ વષ� સુધી દુલ�ભ રહ�શે.
�
એવી �િ�મા રહ�લી અકરુણા �ણા�પદ ગણાવી ýઇએ. વે�લુિપ�લાઈ �ભાકરનને હ�ફાવી, હરાવી અને િમટાવી દેનાર નેતા એટલે
{ રેલવે મુસાફરીને �તે હમાલીની ડોક પર વધારે સામાન ગોઠ�યા પછી પૈસા ગોટાબાયા રાજપ�ે. તેમની આ સફળતાને કારણે જ તેઓ રા��પિત પદ સુધી માનસ દશ�ન
આપતી વખતે રકઝક કરવામા� માનવતાનુ� અપમાન છ�. હમાલીની ડોક પહ�ચી શ�યા, પરંતુ પોલાદી હાથે દાયકાઓ જૂના �તયુ��ને શમાવી દેનારા
�
આખરે માણસની ડોક છ� ને! � રાજપ�ે સ�ામા આ�યા પછી પોતાના સગા�સ�બ�ધીઓને અગ�યના� પદોની માને છ�.
}}} વહ�ચણી કરી દેવા માટ� ખૂબ ચચા�મા� ર�ા. એમના ક�ટ��બના સ�યો અગ�યની ‘ઉ�રકા�ડ’ પૂણ� સાધના અથવા તો શૂ�ય સાધનાનો િવકાસ છ�. કા� તો
જ�યાએ ગોઠવાઈ ગયા. ��ટાચાર ખુ�લેઆમ િવશાળ પાયે ચા�યો અને �તે િનતા�ત ખાલી થઈ જવુ�, કા� તો એટલુ� ભરપૂર થઈ જવુ� ક� એનાથી આગળ
પાઘડીનો વળ ��ડ� ન થવાનુ� થયુ�-સમ� ત�� હચમચી ઊ�ુ� અને છ�વટ� ધરાશાયી થઈ ગયુ�. પૂણ�તાની કોઈ ગુ�ýઈશ જ ન હોય. પ�રપૂણ�, પરમ પૂણ�; જેને ગો�વામીø
�
ગાયના ��� પર લોકિ�ય થવા માટ� રા��પિતએ િવશાળ પાયે ટ��સમા રાહત ýહ�ર કરી. ‘પાયો પરમ િવ�ામ.’ કહ� છ�. ભગવાન બુ� શૂ�યની વાતો કરે છ�. જગ�ગુરુ
����લા ���રો કદી પ�રણામે િવ�ભરની નાણાકીય સ��થાઓને અહીંના અથ�ત��મા�થી િવ�ાસ આિદ શ�કરાચાય� ભગવાન પૂણ�ની વાત કરે છ�. યાદ રાખý, જે શૂ�ય છ� એ જ
દૂધ નથી પીતા, પરંતુ ઊઠી ગયો અને �ીલ�કાનુ� રે�ટ�ગ �તરરા��ીય નાણા� સ��થાઓએ ઘટાડી દેતા પૂણ� છ�. અને જે પૂણ� છ� એ િબલક�લ િનતા�ત ખાલી છ�, �ર�ત છ�, શૂ�ય છ�. કા�
લોહી જ પીએ ��! િવદેશી દેણા� મળવાના બ�ધ થવા લા�યા. તો પૂણ�તાની અથવા તો શૂ�યતાની સાધના એ ‘ઉ�રકા�ડ’મા� દેખાય છ�. ‘પાયો
- મલયાલમ ભાષાની ���ત અધૂરામા� પૂરુ� આ રા��પિતએ ગયા વષ� �ીલ�કામા� વાવણીની િસઝનમા� પરમ િવ�ામ.’ પૂણ� અથવા તો શૂ�ય સાધના છ�.� (સ�કલન : નીિતન વડગામા)