Page 5 - DIVYA BHASKAR 050622

¾ }ગુજરાત Friday, May 6, 2022 5

મહીસાગરમા ક�િ�મ ભ�ક�પના ��કા અનુભવત સેવાિલયા ઃ �લા��ટ�ગથી રેલવ-હાઇવે િ�જને નુકસાનની ભીિત
ે
ુ�
�
નદીના ક�દરતી વહ�ણ રોકી ગેરકાયદે ખનન કરેલા

ખાડાઅોમા� પાણી ભરી પુરાવા નાશ કરવાનો �યાસ

િમતુલ પટ�લ | સેવાિલયા
ખેડા િજ�લાના છ�વાડ� આવેલ લોકમાતા મહીસાગર
નદીમા� ખાણ ખનીજ િવભાગની મીઠી નજર હ�ઠળ વગર
પરવાનગીએ ચાલતી અનેક માઈ�સને કારણે િ�જ અને
આસપાસના મકાનોને નુકસાન થઈ ર�ુ� છ�. ઇ�દોર
- અમદાવાદ હાઇવ પર આવેલ રેલવે અને નેશનલ
ે
હાઈવેના બ�ને િ�જને બેફામ �લા��ટ�ગના કારણે નુકસાન
પહ�ચી ર�ુ� છ�. ગેરકાયદે ખનન કરી ગુનાખોરી છ�પાવવા
�
માટ� મસમોટા ખોદકામ કરેલા ખાડાઓમા નદીનુ� વહ�ણ
બદલી પાણી ભરી દેવામા આવે છ�, જેથી તેમા� ક�ટલુ�
�
ગેરકાયદે ખનન થયુ� છ� તે છ�પાવી શકાય. હાલ ખેડા
િજ�લાની સરહદે આવેલી અનેક માઇ�સમા બેફામ ખનન
�
કરવામા� આવી ર�ુ� છ�. જેમા� દરરોજ મોટી સ��યામા� રેતી
અને રબલ કાઢવાનુ� કામ મહાકાય મશીનો �ારા કરવામા�
આવે છ�. ખનન પહ�લાનુ� વેગન �લા��ટ�ગ આસપાસના
ગામોને દરરોજ પરો�ઢયે ક�િ�મ ભ�ક�પનો અહ�સાસ કરાવે
�
છ�. અગાઉ ગા�ધીનગરની ટીમ �ારા તપાસ હાથ ધરવામા� િ�જ પાસેની માઇ�સમા િવ��ોટ �ખમી
આવી હતી અને જવાબદારોને લાખો �િપયાનો દ�ડ મહ�વની વાત છ� ક� મહીસાગર નદીમા�થી રેતી અને
ફટકારવામા� આ�યો હતો. જેને થોડો સમય વી�યા બાદ રબલ કાઢવા માટ� માઇ�સ મા�ફયાઓ �ારા સરેઆમ
ભ�મા�ફયાઓ �ારા અિધકારીઓની મીઠી નજર હ�ઠળ ફરી �લા��ટ�ગ કરાઈ ર�ા છ�. સ�યા��તથી સ�ય�દય વ�ે
ગેરકાયદે ખનનનો કાળો કારોબાર શ� કરી દેવામા આ�યો થતા� આ િવ�ફોટને કારણે નøકમા� આવેલ િ�જ
�
છ�. જેને રોકનારુ� કોઈ નથી. અને ગામોમા� રા� ખૌફ ફ�લાઈ ýય છ�.
ે

�
દર વ� મ માસમા સૌથી વધ �ા�પીભવન ઉ. ગુજરાત-મ�ય સૌરા��મા � ગીર જ�ગલમા મીટર-
�
ે
�
ુ
�
16 MM અને સૌથી ���ુ દ�રયાકા��ાના દ. ગુજરાત-દ. સૌરા��મા 6 MM ગેજ ��ક પર રા�ે 8થી 6
સ��ાલન ��ધ ��: રેલવ ે
રા�યના 18000
તળાવમા�થી �દાજે ઉનાળામા� અધધ...

1.10 લાખ MLT
પાણીનુ� �ા�પીભવન
થતા� 70 ટકા તળાવ 37% પાણીનુ� �ા�પીભવન
ખાલી થઇ ýય ��

ક�પેશ પટ�લ | આણ�દ ભૌગોિલક વાતાવરણના આધારે �ા�પીભવનમા� વધઘટ રહ�
ઉનાળાની કાળઝાળ ગરમીમા� રા�યના 18 હýર તળાવ
�
સિહત મોટા જળાશયોમા પાણીનો ��ોત ઘટી ýય છ�. બા�પીભવનની �િ�યામા જે-તે િવ�તારના ભૌગોિલક ભા�કર �ય�� | અમદાવાદ
�
તેના માટ� ક�િ�મ અને ક�દરતી બ�ને કારણો જવાબદાર વાતાવરણના આધારે વધઘટ ýવા મળ� છ�. દ�રયાકા�ઠાના ગીર િવ�તારમા�થી પસાર થતી રેલવે લાઈનના કારણે ઘણી
�
�
હોય છ�. ક�દરતી રીતે પાણી ઘટવાના પ�રબળોમા� િવ�તારમા ઠ�ડા પવનો હોવાથી બા�પીભવનની �િ�યા ધીમી હોય વાર થતા અક�માતમા િસ�હોનુ� ��યુ િનપજે છ�. હાલ ગીર
�
બા�પીભવનનો મહ�વનો ભાગ છ�. બા�પીભવનની �િ�યા છ�. �યા� ગરમ પવનો હોય �યા બા�પીભવનની �િ�યા તેજ હોય િવ�તારમા�થી રેલવે લાઈન બ�ધ કરવા મુ�ે હાઇકોટ�મા� ક�સ
જે-તે �દેશના વાતાવરણ પર આધા�રત છ�. ઉનાળામા � છ�. ગરમ પવનો ધરાવતા ઉ.ગુજ., મ�ય સૌરા�� અને અમદાવાદ પણ ચાલી ર�ો છ� �યારે રેલવે અિધકારીના જણા�યા મુજબ
ખાસ કરીને મે માસમા રા�યભરના જળાશયોમા � સિહતના િવ�તારમા બા�પીભવનનુ� �માણ મે માસમા સૌથી �ચ ુ� ગીર િવ�તારમા�થી મીટરગેજ ��ક પર દરરોજ 4 ��નો પસાર
�
�
�
પાણીનુ� બા�પીભવન થતા� 37 ટકા જ�થો આકાશમા� હોય છ�. બા�પીભવનન�ુ ઓછ�ુ �માણ દ.ગુજ. અને દ. સૌરા��મા � થાય છ�. આ ��નોને ગીર િવ�તારમા મહ�મ 30થી 40
�
ઊડી ýય છ�. �દેશ અને ભૌગોિલક વાતાવરણ �માણે છ�. > ડૉ. મનોજ લુણાગરીયા, હવામાન અિધકારી, આણ�દ ક�િ� યુિન. �ક.મી.ની ઝડપે સતત હોન� વગાડવાની સાથે દોડાવવામા�
બા�પીભવનની વાત કરીએ તો, ઉનાળામા ઉ.ગુજરાત આવે છ�. એ જ રીતે રાતે 8 વા�યાથી સવારે 6 સુધી િસ�હ
�
ે
અને મ�ય સૌરા��મા દૈિનક 11થી 13 મીમી, મ�ય ગુજ. ક�વા અન વાવમા� ઉનાળામા� ઉપર ગરમ થયેલા પાણીને નીચે �તરતા� 5 માસ લાગે �� જેથી સિહત અ�ય જ�ગલી �ાણીઓ મુ�તપણે િવચરણ કરી શક�
�
મા� 9 થી 10 મીમી અને દ�રયાકા�ઠો ધરાવતા� દ.ગુજ. અને તે માટ� ��નોનુ� સ�ચાલન બ�ધ રખાય છ�. ��નના �ાઈવર
�
�
દ.સૌરા��મા 5થી 7 મીમી પાણી બા�પીભવન થઈ ýય છ�. િશયાળામા� હ���ાળ�� પાણી હોય �� : ઉનાળામા� મોટા જળાશયો, સમુ�, ક�વામા� ઉપરના ભાગે થયેલા �ારા ગીર િવ�તારમા સતત તક�દારી રાખવાના કારણે એક
ઉ. ગુજ.અને મ�ય સૌરા��મા સૌથી વધુ ગરમ વાતાવરણ ગરમ પાણીને નીચે ઊતરતા� પા�ચ માસ લાગે છ�. આવા �થાનોમા� િશયાળા સુધી નીચેનુ� પાણી ગરમ થાય વ��મા� 9 જેટલી ઘટનામા� િસ�હનુ� ર�ણ કરવામા� આ�યુ� છ�.
�
�
��
�
રહ�વાથી, પવનની ગિત વધુ રહ�વાથી, તળાવ અને છ� તેથી િશયાળામા બા�પીભવન વધુ થાય છ�. આ કારણે િશયાળામા ક�વાનુ� પાણી સામા�ય હ��ફાળ હોય છ�. રેલવે અિધકારીના જણા�યા મુજબ ગીર િવ�તારમા�થી
જળાશયો છીછરા હોવાથી બા�પીભવનની �િ�યા ઝડપથી દરરોજ જુનાગઢ-દેલવાડા, જુનાગઢ-અમરેલી તેમ જ
�
થાય છ�. તેના કારણે આ િવ�તારમા 600 એમએલટીની ક�િ� યુિન.મા� આ રીતે મપાય �� �ા�પીભવનનુ� �માણ વેરાવળ-અમરેલી વ�ે બે ��ન મળી ચાર ��નોનુ� દરરોજ
�મતા અને 10 Ôટ સુધીની �ડાઇ ધરાવતા તળાવમા � િદવસ દરિમયાન સ�ચાલન કરવામા� આવે છ�. આ દરેક
દૈિનક 7 એમએલટી પાણીનુ� બા�પીભવન થાય છ�. �યારે આણ�દ ક�િ� યુિન.મા� પાણીનુ� બા�પીભવન માપવા નાની ટ��ક બનાવાઈ છ�. જેનુ� ગોળાકાર ��નોમા� સરેરાશ 600થી 700 પેસે�જરો મુસાફરી કરે છ�
ગુજરાતના તળાવોની વાત કરી તો �દાજે 1.26 લાખ �ે�ફળ સાડા �ણ Ôટ છ�. �ડાઇ 1 Ôટ છ�. જેમા� 230 િલટર પાણી ભરવામા� આવે છ�. જેઓ રેલવે લાઈનની આસપાસ િવચરતા િસ�હ સિહત
�
એમએલટી પાણીનુ� બા�પીભવન થાય છ�. વ�� દરિમયાન તેમા� માપણી ય�� મ�ક�લુ� છ�. િશયાળામા 3થી 5 MM બા�પીભવન થાય એટલે ક� 3થી 4 અ�ય જ�ગલી �ાણીઓને નøકથી ýઈ શક� છ�. તેથી જ
�
સૌથી ઓછ�� બા�પીભવન ý�યુઆરીમા� 2થી 6 એમએમ િલટર પાણી બા�પીભવન થાય છ�. �યારે ઉનાળામા 9થી 11 MM એટલે 8થી 10 િલટર તમામ ��નના �ાઈવરોને ��ન ધીમી ગિતએ ચલાવવા તેમ
થાય છ�. �યારે સૌથી વધુ બા�પીભવન મે માસમા 10થી પાણી બા�પીભવન થાય છ�. તે રીતે 600 MLT ભરેલા તળાવનો ઘેરાવો 4થી 6 વીઘા હોય જ ý ��ક પર િસ�હ ક� અ�ય �ાણી આવી ýય તો ��ન
�
�
16 એમએમ સુધીનુ� થાય છ�. તો તેમા�થી ઉનાળામા 60થી 80 સેમી સુધી સ�ય�ના �કરણો અને ગરમ પવન અસર કરે છ�. અટકાવી દેવાના પણ આદેશ આપવામા� આ�યા છ�.